Insulinooporność u dzieci. Przyczyny, objawy i leczenie

Kluczowe wnioski

• W przypadku insulinooporności u dzieci, rekomendowana jest dieta o niskim indeksie glikemicznym. Badania pokazują, że jej przestrzeganie stanowi skuteczny sposób na poprawienie insulinowrażliwości.
• Ważnym elementem radzenia sobie z insulinoopornością u dziecka jest redukcja nadmiernej masy ciała.

Co powoduje insulinooporność u dzieci?

Insulinooporność u dzieci sama w sobie nie jest chorobą. Niestety, ten stan metaboliczny może prowadzić do powstania różnych problemów zdrowotnych [1].

Kiedy masz do czynienia z insulinoopornością u dziecka, jego organizm wysyła sygnał ostrzegawczy. Mówi: „hej, pora zmienić styl życia”!

Za rozwój insulinooporności u dzieci w szczególności odpowiadają dwa elementy – nieprawidłowe żywienie i zbyt mało aktywności fizycznej [1].

Insulina w normalnych warunkach „zachęca” tkanki organizmu do wychwytywania glukozy z krwi.

Jednakże, w wyniku działania tych dwóch czynników, tkanki organizmu gorzej reagują na insulinę. Potrzeba coraz większych ilości hormonu, żeby zachęcić je do pobierania glukozy. 

Poprawa wrażliwości na insulinę wymaga wprowadzenia zmian w jadłospisie oraz zwiększenia poziomu aktywności. O tym, jak powinna wyglądać dieta przy insulinooporności, opowiemy w dalszej części artykułu. Teraz sprawdź, skąd się ona bierze.

Główne czynniki ryzyka to [1]:

1. Nieprawidłowa dieta: dieta bogata w niezdrowe tłuszcze oraz cukry proste, a także uboga w błonnik pokarmowy może prowadzić do pogorszenia wrażliwości na insulinę.
2. Brak aktywności fizycznej: siedzący tryb życia prowadzi do zmniejszenia wrażliwości tkanek na insulinę, natomiast regularna aktywność poprawia zdolność komórek do wychwytywania glukozy.
3. Stres: chroniczny stres może podnosić poziom hormonów stresu, takich jak kortyzol, który może negatywnie wpływać na insulinowrażliwość.
4. Nieprawidłowy sen: niedobór i zaburzenia snu, takie jak bezdech senny, mogą negatywnie wpływać na insulinowrażliwość.
5. Nieprawidłowa masa ciała: tkanka tłuszczowa wydziela substancje zapalne i hormony, które mogą zaburzać działanie insuliny.

Wśród innych przyczyn wskazuje się również czynniki genetyczne oraz zaburzenia hormonalne [1,2].

My skupimy się jednak na tych elementach, na które mamy największy wpływ. Wiesz już, co powoduje insulinooporność u dziecka.

Teraz zobacz, jak ją rozpoznać. 👇

Jakie są objawy insulinooporności u dzieci?

Po czym poznać, że Twoje dziecko ma insulinooporność? Najczęściej nie daje ona żadnych objawów, a można ją wykryć dzięki badaniom. Z tego względu zastanów się, czy Twoja pociecha znajduje się w grupie ryzyka. 

Problem zazwyczaj dotyczy dzieci z nadmierną masą ciała, dlatego badania są szczególnie ważne w przypadku występowania nadwagi lub otyłości [3].

Jak sprawdzić, czy masa ciała dziecka mieści się w normie? Wykorzystaj nasz kalkulator BMI dla dzieci, który nie tylko oceni masę ciała, ale dostarczy również praktycznych wskazówek dotyczących żywienia.

Poza tym badania profilaktyczne warto wykonać w przypadku, kiedy Twoje dziecko (w tym również nastolatek) ma przynajmniej jeden z wymienionych czynników ryzyka [3]:

• dyslipidemia,
• nadciśnienie,
• niska masa urodzeniowa,
• zespół policystycznych jajników,
• u matki wystąpiła cukrzyca ciążowa,
• ciemniejsza skóra na niektórych częściach ciała (pachy, kark, kolana, łokcie), 
• u krewnego 1 lub 2 stopnia (np. rodzice, dziadkowie) wystąpiła cukrzyca typu 2.

Podstawowym badaniem jest oznaczenie stężenia glukozy – czyli w potocznym języku sprawdzenie poziomu cukru we krwi.

Pamiętaj, że cukrzyca typu 2 może rozwinąć się również u dzieci! To proste badanie pomoże stwierdzić, czy wciąż mówimy o insulinooporności u dziecka, czy może mamy do czynienia z cukrzycą.

Oznaczenie stężenia glukozy to jednak zbyt mało, aby wykryć oporność na insulinę. Stan ten niekoniecznie wiążę się z nieprawidłowym poziomem glukozy we krwi. Co możesz zrobić?

Podczas diagnozowania oporności tkanek na insulinę wykorzystuje się wskaźnik HOMA-IR. Żeby go obliczyć, potrzebujemy informacji o stężeniu insuliny [3].

Jak interpretować wyniki wskaźnika HOMA-IR [4]:

• przed okresem pokwitania prawidłowy wynik wynosi <2,67 u chłopców i <2,22 u dziewcząt,
• w okresie pokwitania prawidłowy wynik wynosi <5,22 u chłopców i <3,82 u dziewcząt.

Natomiast u osób dorosłych norma jest niższa i wynosi:

• <2,5 – wynik prawidłowy,
• >2,5 – wynik nieprawidłowy.

Czasami trudno ocenić, czy dziecko ma insulinooporność. Stan ten najczęściej nie wiąże się z widocznymi objawami, dlatego musicie zrobić kilka badań.

Potrzebujesz pomocy? Wielu naszych podopiecznych ma problem z opornością na insulinę, ale potrafimy sobie z tym poradzić! Sprawdź ofertę Respo i zobacz, jak działają nasi dyplomowani dietetycy.

Insulinoporność u dzieci a dieta o niskim indeksie glikemicznym

Kiedy nasi najmłodsi podopieczni mają problem z opornością na insulinę, zazwyczaj układamy dla nich dietę o niskim indeksie glikemicznym dla dzieci. Na czym polega taki model żywienia?

W diecie chodzi o to, aby spożywać głównie produkty o niskim indeksie glikemicznym… a właściwie to o niskim ładunku glikemicznym. 😉

Indeks glikemiczny (IG) to wskaźnik, który klasyfikuje produkty żywnościowe na podstawie wpływu na poziom glukozy we krwi. Produkty o niskim IG powodują wolniejszy wzrost stężenia glukozy po posiłku, natomiast produkty o wysokim IG gwałtownie go podnoszą.

Przykłady produktów o różnych wartościach IG przedstawiliśmy w tabeli.

Poziom IG	Zakres wartości	Przykłady produktów
Niski	55 lub mniej	Szpinak, brokuły, ciecierzyca, soczewica, jabłka, gruszki, orzechy
Średni	55 – 69	Kukurydza, ananas, ziemniaki (gotowane), ryż basmati, płatki owsiane, banany (lekko dojrzałe)
Wysoki	70 lub więcej	Jasne pieczywo, ziemniaki pieczone, biały ryż, słodzone napoje gazowane, słodycze

Ważne jest, że indeks glikemiczny pokazuje nam, jak poziom glukozy zmienia się po spożyciu porcji 50 g węglowodanów przyswajalnych. Ma to swoje minusy. 

W praktyce wykorzystuje się też wskaźnik nazywany ładunkiem glikemicznym (ŁG). On również informuje nas o tym, jak dany produkt wpływa na stężenie glukozy.

W przypadku ładunku glikemicznego uwzględniamy jednak ilość węglowodanów i wielkość zjedzonej porcji, przez co jest bardziej użyteczny w życiu codziennym.

Dlatego nie musisz rezygnować z ulubionych produktów tylko ze względu na wysoki IG. Sprawdź ładunek glikemiczny!

Dostępne dowody naukowe pokazują, że przestrzeganie diety o niskim ładunku glikemicznym jest skutecznym sposobem na poprawę insulinowrażliwości [5].

Z czego to wynika? Nie chodzi tu wyłącznie o wpływ na stężenie glukozy we krwi! Przestrzeganie tego modelu żywieniowego wiąże się z tym, że jadłospis musimy oprzeć o zdrowe, niskoprzetworzone jedzenie.

Zalecane produkty zawierają dużą ilość błonnika i są sycące. Te dwa elementy sprawiają, że na takiej diecie łatwiej dojść do prawidłowej masy ciała i następnie ją utrzymać.

Przestrzeganie zasad diety o niskim IG ma jednak więcej korzyści. Przykład?

W 2017 roku opublikowano metaanalizę, która pokazuje, że regularne spożywanie produktów pełnoziarnistych obniża ryzyko wystąpienia niektórych rodzajów nowotworów, chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2 [6].

A właśnie na produktach pełnoziarnistych opiera się dieta o niskim IG!

Wskazówki dietetyczne i przykładowy jadłospis

Każdy z nas jest inny – ma inne zapotrzebowanie na kalorie i składniki odżywcze. Z tego względu zamiast wyliczonego co do grama jadłospisu, przedstawimy Ci pomysły na posiłki i ogólne zalecenia żywieniowe.

Ty i Twoje dziecko przede wszystkim powinniście nauczyć się jeść zdrowiej na co dzień, bez liczenia kalorii i makroskładników.

Sprawdź nasze pomysły na posiłki o niskim ładunku glikemicznym dla dziecka oraz wskazówki dietetyczne. 👇

⏩ Śniadania:

⏩ Drugie śniadania:

⏩ Obiady:

⏩ Kolacje:

Może nawet jesteś zaskoczony? Jeżeli dieta do tej pory kojarzyła Ci się z niesmacznymi posiłkami, to pamiętaj, że w Respo jest inaczej! Mamy nadzieję, że powyższe propozycje Cię zainspirują.😉

Poniżej znajdziesz jeszcze najważniejsze wskazówki dietetyczne dla dzieci i nastolatków z insulinoopornością. 

1. Jeśli Twoje dziecko ma nadmierną masę ciała, należy ją zmniejszyć – redukcja masy ciała o 15-20% polepsza czynność wydzielniczą trzustki, zmniejsza insulinooporność, a czasami prowadzi nawet do remisji cukrzycy typu 2.
2. Twoje dziecko powinno przejść na dietę o niskim ładunku glikemicznym – tak jak wspomnieliśmy, taka dieta pomaga zredukować masę ciała, poprawia gospodarkę insulinowo-glukozową i opiera się o zdrowe produkty.
3. Twoje dziecko powinno jeść warzywa – w diecie Twojej pociechy powinno znaleźć się nawet 500-700 g warzyw dziennie. Na pierwszy rzut oka to może wydawać się dużo, ale spokojnie – znamy sposoby, dzięki którym zrobicie to bez problemu.
4. Nie rezygnujcie z owoców – chociaż owoce są źródłem cukrów prostych i mogą mieć wyższy indeks glikemiczny niż warzywa, to nie trzeba z nich rezygnować. Są źródłem błonnika, składników mineralnych i antyoksydantów, które działają przeciwzapalnie.
5. Twoje dziecko powinno unikać cukrów prostych, szczególnie dodanych – poza owocami najlepiej unikać cukrów prostych, szczególnie tych pochodzących ze słodkich napojów i słodyczy.
6. Białko, tłuszcze i błonnik – obecność tych składników w posiłku sprawia, że poziom glukozy we krwi rośnie wolniej. Jeżeli chcesz podać dziecku produkt o wyższym IG, dodaj do niego źródło białka i tłuszczów.

Uważasz, że Twoje dziecko potrzebuje gotowego jadłospisu? Chcesz, żebyśmy pokazali Ci konkretne posiłki, które Twoje dziecko powinno jeść?

Sprawdź ofertę Respo dla dzieci i nastolatków i przekonaj się, co możemy dla Was zrobić! 🙂

Czy insulinooporność u dziecka można wyleczyć?

Przez wprowadzenie określonych modyfikacji można poprawić wrażliwość na insulinę, choć pełne „wyleczenie” zależy od stanu początkowego, czyli od tego, na jakim etapie zaczniemy działać.

Kluczem do sukcesu jest szybkie wprowadzenie zdrowszych nawyków żywieniowych oraz zwiększenie aktywności fizycznej. W wielu przypadkach zmiany mogą prowadzić do znaczącej poprawy wrażliwości na insulinę.

Chociaż farmakoterapia bywa konieczna, to jednak zmiany stylu życia są podstawą skutecznego zarządzania insulinoopornością u dziecka.

Zwróć uwagę, że regularne monitorowanie stanu zdrowia jest niezbędne, aby wprowadzać modyfikacje i osiągnąć najlepsze rezultaty. 

Pamiętaj, że na efekty trzeba zwykle poczekać. Redukcja masy ciała i poprawa insulinowrażliwości to nie są procesy, które zachodzą z dnia na dzień. 

Jeżeli potrzebujecie wsparcia, możecie na nas liczyć! Mamy pod opieką wielu podopiecznych, którzy zmagają się z takimi wyzwaniami. Pomożemy również Wam. Powodzenia! 🙂

Piśmiennictwo: