Dieta po operacji bariatrycznej. Przykładowy jadłospis i zasady

Kluczowe wnioski

• Odpowiednia dieta po operacji bariatrycznej to klucz do trwałej redukcji masy ciała, a także zapobiegania niedoborom.
• Docelową dietą po takiej operacji powinna być dieta ubogoenergetyczna, czyli gęsta odżywczo i bogata w źródła białka, ale z miałą ilością cukru i tłuszczu.
• Ważnym elementem diety po operacji bariatrycznej jest suplemnetacja. Sprawdź w tekście jej zasady.

Na czym polega operacja bariatryczna?

Do niedawna określenie „operacja bariatryczna” było zupełnie obce osobom niezwiązanym zawodowo z medycyną – na przestrzeni ostatnich lat zyskało jednak dużą popularność.

Przyczyny?

Przede wszystkim epidemia otyłości – bo szacunkowe dane wskazują, że w 2025 roku na otyłość będzie w Polsce chorował co trzeci mężczyzna i co czwarta kobieta [1].

W mediach coraz częściej pojawiają się także historie znanych osób, które poddały się operacji bariatrycznej – co dodatkowo przykłada się do rozpowszechnienia wiedzy na temat tej dziedziny medycyny.

Wystarczy wspomnieć, że o swoich doświadczeniach związanych z operacją bariatryczną opowiedzieli w ostatnich latach m.in. dziennikarz Tomasz Sekielski i aktor Andrzej Grabowski. 

Zacznijmy jednak od początku. Czym właściwie jest bariatria i na czym polegają operacje bariatryczne?

Słowo „bariatria”, choć nieco tajemnicze, pochodzi od greckich słów oznaczających „wagę” i „medycynę” – bariatria to więc nic innego, jak dział medycyny zajmujący się masą ciała – a konkretnie, nadmierną masą ciała.

Bariatria to stosunkowo nowy rozdział w historii medycyny, a pierwsze operacje bariatryczne zostały wykonane w połowie XX. wieku i miały na celu leczenie poważnych przypadków dyslipidemii (zaburzeń stężenia cholesterolu we krwi).

Operacje bariatryczne stały się czymś więcej niż medyczną ciekawostką jednak dopiero w latach 90. XX. wieku, gdy operacja typu gastric bypass została po raz pierwszy wykonana metodą laparoskopową [2]. 

No dobrze: operacja bariatryczna to inwazyjna metoda leczenia nadmiernej masy ciała, pozostaje jednak pytanie: na czym polega tego typu zabieg?

Wiele osób zna operacje bariatryczne jako „operacje zmniejszenia żołądka”, jednak w praktyce jest to dużo bardziej skomplikowane zagadnienie, które obejmuje aż 3 różne typy operacji. 

Typy operacji bariatrycznych

Typy operacji bariatrycznych to [3-5]:

• operacje restrykcyjne, które faktycznie można potocznie nazwać „operacjami zmniejszenia żołądka” – ich celem jest bowiem ograniczenie ilości przyjmowanych pokarmów, właśnie poprzez zmniejszenie objętości żołądka. Mniejszy żołądek oznacza konieczność jedzenia mniejszych porcji i w efekcie, redukcję masy ciała. Do tego rodzaju operacji bariatrycznych zaliczamy bardzo popularną rękawową resekcję żołądka (laparoscopic sleeve gastrectomy) oraz obecnie już rzadko stosowany zabieg założenia regulowanej opaski na żołądek,
• operacje wyłączające – czyli dość mało popularne wyłączenie żółciowo-trzustkowe (biliopancreatic diversion),
• operacje restrykcyjno-wyłączające – są to operacje, w których duża część przewodu pokarmowego zostaje wyłączona „z użytku” przy jednoczesnym zmniejszeniu objętości żołądka – mamy tu więc bariatryczne 2w1. Do tego typu operacji zaliczamy bardzo popularną i często uważaną za najbardziej efektywną operację ominięcia żołądkowo-jelitowego (Roux-Y-gastric bypass). Polega ona na wytworzeniu małego zbiornika żołądkowego (o objętości zwykle do 50 ml) i bezpośrednim połączeniu go z jelitem cienkim, z ominięciem dwunastnicy i ok. 40-50 cm jelita czczego. Ten typ operacji uniemożliwia przyjęcie dużej ilości pokarmu (bo żołądek zostaje zmniejszony), a jednocześnie wyłącza z użytku dużą część jelita, dzięki czemu czas trawienia i wchłaniania pokarmu ulega skróceniu. Inne typy operacji restrykcyjno-wyłączających to mini-gastric bypass, wyłączenie żółciowo-trzustkowe z przełączeniem dwunastniczym, wyłączenie żołądkowo-krętnicze czy wyłączenie dwunastniczo-krętnicze z pojedynczym zespoleniem.

Dla kogo przeznaczone są operacje bariatryczne?

Wskazania do operacji bariatrycznej refundowanej przez NFZ obejmują [3,6]:

• BMI > 40 kg/m2 (czyli otyłość III stopnia),
• BMI między 35 kg/m2 a 39,99 kg/m2, jeśli występuje co najmniej jedno powikłanie otyłości; do powikłań otyłości zaliczamy m.in. cukrzycę typu 2, ciężkie choroby stawów, choroby układu krążenia, dyslipidemię, obturacyjny bezdech podczas snu czy problemy psychologiczne związane z otyłością. Jeśli operacja bariatryczna może przynieść poprawę w zakresie tego typu powikłań, to możliwe jest wykonanie jej „na NFZ”.

Osoby z niższą masą ciała i cukrzycą typu 2, u których leczenie nieoperacyjne (dieta, aktywność fizyczna, farmakoterapia) nie przynosi skutków, również mogą zostać zakwalifikowane do operacji bariatrycznej, nie jest ona jednak finansowana przez NFZ.

Jak spada waga po operacji bariatrycznej?

Operacja bariatryczna ma na celu znaczącą redukcję masy ciała. Wiele osób zadaje sobie jednak pytanie: jak szybko spada waga po operacji bariatrycznej i jaki jest ostateczny efekt jeśli chodzi o utratę masy ciała? 

Mówi się, że redukcja masy ciała po operacji bariatrycznej wynosi ok. 70-80% nadmiernej masy ciała. Często przyjmuje się też, że tygodniowy spadek masy ciała bezpośrednio po takiej operacji to nawet 5-6 kg, a w późniejszym okresie – bliżej 0,5-1 kg.

Co na to badania?

W badaniu z 2019 roku wykazano, że 6 miesięcy po operacji bariatrycznej pacjenci są o ok. 30 kg lżejsi [7].

W innej pracy odnotowano z kolei, że rok po operacji typu gastric bypass utrata masy ciała wynosi ok. 30%. Z kolei 10 lat po operacji średnia masa ciała utrzymuje się na poziomie 21% niższym od masy początkowej [8]. 

Z czego wynika redukcja masy ciała po operacji bariatrycznej?

Oczywiście jest ona głównie związana z ograniczeniem ilości przyjmowanych pokarmów, a także krótszym czasem trawienia i wchłaniania składników odżywczych (zależnie od typu operacji).

Okazuje się jednak, że mechanizmów przyczyniających się do utraty masy ciała po takiej operacji jest więcej! Wymienia się wśród nich [9]:

• zmiany w funkcjonowaniu układu nerwowego w zakresie przekazywania sygnałów dotyczących głodu i sytości,
• zmiany w wytwarzaniu hormonów związanych z głodem i sytością – spadek wytwarzania greliny (hormon głodu) i wzrost wytwarzania hormonów związanych z sytością – GLP-1 (glukagonopodobny peptyd 1) i PYY (peptyd YY),
• zmiany w preferowanych pokarmach – niektóre badania wskazują, że po operacji bariatrycznej może dochodzić do zmniejszonej chęci na pokarmy wysokotłuszczowe, słodycze czy słodkie napoje, a także do podwyższonej wrażliwości na słodki smak (czyli innymi słowy: odczuwanie smaku jako „wystarczająco” słodkiego przy mniejszej ilości dodanego cukru),
• korzystne zmiany w obrębie mikrobioty jelitowej i co za tym idzie – zmiany w metabolizmie składników odżywczych.

Co ważne, operacja bariatryczna to nie tylko stricte „estetyczny” efekt pod postacią redukcji masy ciała, ale przede wszystkim leczenie powikłań otyłości.

Operacje bariatryczne przyczyniają się bowiem m.in.:

• do poprawy metabolizmu glukozy i ustąpienia objawów cukrzycy,
• spadku stężenia cholesterolu i triglicerydów,
• obniżenia markerów stanu zapalnego (m.in. CRP) oraz poziomu enzymów wątrobowych (AST, ALT, ALP, GGTP),
• redukcji ciśnienia tętniczego (a często nawet do wyleczenia nadciśnienia) [10-12]. 

Dieta po operacji bariatrycznej, czyli co jeść

Odpowiednie żywienie po operacji bariatrycznej to klucz do skutecznej i trwałej redukcji masy ciała, a także do zapobiegania niedoborom pokarmowym i powikłaniom często pojawiających się po tego typu zabiegach.

Istotne są tu tak naprawdę 2 aspekty: ogólne zasady żywienia po zabiegu, a także podział diety na etapy, które zależą od tego, ile czasu minęło od operacji.

Zacznijmy jednak od początku, czyli od najważniejszych, ogólnych zasad diety po operacji bariatrycznej [13,14]:

1. Objętość posiłków powinna zostać ograniczona (ze względu na mniejszy rozmiar żołądka), a posiłki powinny być regularne (co najmniej 4 posiłki dziennie, ale po operacji typu gastric bypass powinno to być nawet 6-8 małych posiłków dziennie).
2. Białko to po operacji bariatrycznej najważniejszy z makroskładników. Osoby po takim zabiegu są bowiem zagrożeni tzw. niedożywieniem białkowym i utratą tkanki mięśniowej. Białko jest dodatkowo konieczne do prawidłowego gojenia rany pooperacyjnej i zapewniania uczucia sytości po posiłku. 
3. Posiłki powinny być gęste odżywczo (czyli zawierać dużo witamin, składników mineralnych, białka w małej objętości), należy za to unikać potraw wysokoenergetycznych, bogatych w tłuszcze i cukier. Duża ilość tłuszczu w diecie sprzyja nudnościom i wymiotom spowodowanym długim zaleganiem pokarmu w żołądku, za to spożycie cukru wiąże się u osób po operacji typu gastric bypass z nieprzyjemnym zjawiskiem znanym jako dumping syndrome (nieco więcej opowiemy sobie o nim w dalszej części tekstu). 
4. Dietę należy rozszerzać stopniowo, tak, aby uniknąć nieprzyjemnych objawów i powikłań. W tym celu zaleca się również dokładne żucie pokarmów i spożywanie posiłków bez „rozpraszaczy” takich jak telefon czy telewizor.
5. Należy dbać o odpowiednią suplementację witamin i składników mineralnych, osoby po operacji bariatrycznej są bowiem narażone na niedobory wielu z nich. O suplementacji po operacji bariatrycznej opowiemy sobie w dalszej części tekstu.

Jadłospis po operacji bariatrycznej powinien zawierać odpowiednią ilość białka, tłuszczu, węglowodanów, a także kalorii – to już wiesz.

Tylko co to znaczy „odpowiednia”?

Otóż [14, 26]:

• zawartość białka w diecie po operacji bariatrycznej, w pierwszych tygodniach i miesiącach powinna wynosić ok. 1-1,5 g na kilogram docelowej masy ciała, co oznacza zwykle 60-80 g białka dziennie, przy czym 60 g białka dziennie uznawane jest za ilość minimalną. Po operacji wyłączenia żółciowo-trzustkowego i po operacji wyłączenia żółciowo-trzustkowego z przełączeniem dwunastniczym spożycie białka powinno być o ok. 30% wyższe (czyli 90-120 g dziennie). Docelowo z białka powinno pochodzić 10-35% energii (często podaje się, że powinno to być ok. 25%). Konkretna ilość białka powinna zostać dobrana przez dietetyka i zależy m.in. od etapu po operacji (aktywna redukcja masy ciała wymaga zastosowania większego udziału białka, niż dieta na „utrzymanie” masy na stabilnym poziomie),
• zawartość tłuszczu w jadłospisie po operacji bariatrycznej powinna mieścić się w widełkach 20-35% energetyczności diety (według niektórych autorów – do 30%), a w diecie powinny dominować tłuszcze nienasycone,
• około 45% energii w diecie powinno pochodzić z węglowodanów.

Co jeść po operacji bariatrycznej?

Dieta podzielona jest na kilka etapów, a jadłospis rozszerza się stopniowo, zależnie od czasu, jaki upłynął od zabiegu.

⏩ Dieta płynna po operacji bariatrycznej

Pierwszym etapem żywienia po zabiegu jest dieta płynna. Dieta płynna po operacji bariatrycznej powinna być stosowana przez pierwszych kilka dni i składa się z dwóch faz.

Pierwsza faza trwa ok. 1-2 dni i obejmuje picie małych porcji (jednorazowo ok. 60 ml) „neutralnych” płynów, czyli płynów bez węglowodanów i kofeiny.

W tym okresie można pić np. wodę niegazowaną, napar z rumianku, niesłodzoną herbatę bez kofeiny (czyli np. owocową, rooibos).

Przy dobrej tolerancji, dietę płynną po operacji bariatrycznej można rozszerzyć i włączyć do niej odżywcze płyny takie jak mleko i jogurt o niskiej zawartości tłuszczu, naturalny napój sojowy, rozcieńczone, zmiksowane zupy, rozcieńczone soki.

Takie płyny można dodatkowo wzbogacać w odżywki na bazie białka serwatkowego lub sojowego (max. 20 g dziennie).

Objętość neutralnych płynów (woda, herbata) wypijanych w tym okresie powinna wynosić 1500-1900 ml dziennie. Dietę płynną stosuje się zwykle do 7. dnia po operacji lub do 2 tygodni po operacji typu gastric bypass [13,14].  

⏩ Dieta półpłynna po operacji bariatrycznej

Kolejnym etapem żywienia po operacji bariatrycznej jest dieta półpłynna.

Ten rodzaj diety obejmuje spożywanie 4-6 posiłków płynnych wzbogaconych w rozdrobnione, miękkie źródła chudego białka. Np. jajka (głównie białka), mielone mięso drobiowe lub inne rodzaje chudego mięsa, chude ryby, ugotowaną do miękkości fasolę, chudy ser twarogowy.

Szczególnie polecane są ryby, ponieważ ich mięso zawiera krótsze włókna i jest łatwiej strawne od mięsa drobiowego czy mięsa ssaków.

Spożycie białka powinno wynosić w tym okresie ok. 60 g dziennie, a taka dieta jest zwykle stosowana w 2. i 3. tygodniu po operacji.

Przykładowe posiłki na tym etapie to np.:

• rzadki kleik połączony ze zmielonym mięsem,
• rzadki budyń mleczny,
• chudy rosół,
• zmiksowana zupa jarzynowa z dodatkiem zmiksowanego mięsa lub ryb,
• białka jaja [13,14]. 

⏩ Dieta papkowata po operacji bariatrycznej

Następny etap? Dieta papkowata!

Na tym etapie w jedzeniu po operacji bariatrycznej królują takie potrawy jak pulpety, pasty, klopsiki, purée i musy, czyli posiłki przypominające konsystencją jedzenie dla niemowląt.

Etap ten trwa 2 tygodnie (np. po rękawowej resekcji żołądka) lub nawet 8 tygodni (po operacji typu gastric bypass).

Należy pamiętać o dobrym nawodnieniu (1500-1900 ml płynów dziennie), ale napojów nie należy łączyć z posiłkiem – zaleca się picie 30 minut przed lub 30-60 minut po posiłku. Spożycie białka powinno wynosić 60-80 g dziennie [13,14].  

⏩ Dieta łatwostrawna po operacji bariatrycznej

Czwartym etapem po zabiegu jest typowa dieta lekkostrawna, czyli dieta z ograniczeniem tłuszczu i błonnika, w której potrawy są gotowane, gotowane na parze, pieczone w rękawie bądź duszone bez obsmażania.

W tym etapie należy stawiać na takie produkty jak jasne pieczywo, drobne kasze, biały ryż, poddane obróbce termicznej, obrane ze skórki warzywa i owoce, a także chude mięso i ryby, jajka, czy niskotłuszczowy nabiał.

Etap ten trwa zwykle 2-6 tygodni [13,14].

⏩ Dieta ubogoenergetyczna, czyli docelowa dieta po operacji bariatrycznej

Docelowym rodzajem diety po operacji bariatrycznej jest dieta ubogoenergetyczna, czyli dieta gęsta odżywczo i bogata w białko, a uboga w wysokokaloryczne potrawy zawierające duże ilości tłuszczu i cukru.

Co jeść po operacji bariatrycznej na tym etapie?

Z pomocą przychodzi piramida żywienia dla pacjentów po operacji typu gastric bypass.

Jak wygląda?Poniżej znajdziesz zalecenia. [15,16]

• U jej podstawy znajduje się suplementacja witamin i składników mineralnych (którą omówimy sobie za chwilę). 
• Na kolejnym „piętrze” piramidy znajdują się produkty bogate w białko, o niskiej zawartości tłuszczu. W diecie powinny się one znaleźć w ilości 4-6 porcji dziennie, przy czym 1 porcja to: 60 g chudego mięsa (np. kurczak, indyk, wołowina), 60 g tłustej ryby morskiej (np. łosoś, makrela), 80 g chudej ryby (np. dorsz, mintaj, morszczuk), 140 g mleka, 115 g jogurtu naturalnego, 80 g chudego twarogu, 50 g jajka (1 sztuka) lub 80 dobrze ugotowanej fasoli albo soczewicy. Tłuste ryby morskie powinny się znaleźć w diecie co najmniej 3 razy w tygodniu. Według niektórych źródeł aż połowa talerza w diecie po operacji bariatrycznej powinna być przeznaczona właśnie na produkt białkowy. 
• Piętro wyżej znajdują się owoce, warzywa oraz oleje roślinne. Dziennie należy włączać do jadłospisu 2-3 porcje warzyw i 2-3 porcje owoców. Jedna porcja warzyw to 85 g, natomiast jeśli chodzi o owoce, to 1 porcja melona, arbuza, truskawek, jabłek czy pomarańczy to 140 g, za to 1 porcja takich owoców jak winogrona, banany, morele, nektarynki czy czereśnie – 70 g. Dziennie zaleca się dodatkowo spożycie 2-3 łyżeczek dobrej jakości olejów roślinnych. 
• Na kolejnym piętrze piramidy znajdziemy 2 porcje produktów skrobiowych dziennie – przy czym jedna porcja to np. 90 g ryżu lub makaronu, 30 g pełnoziarnistego chleba, 30 g płatków zbożowych (np. owsianych), 85 g ziemniaków lub 80 g nasion roślin strączkowych.
• Ostatnie piętro piramidy to słodycze, a także produkty przetworzone, bogate w tłuszcze – te produkty nie powinny się znaleźć w diecie osoby po operacji bariatrycznej.

Jadłospis po operacji bariatrycznej 

Jak może wyglądać przykładowy jadłospis po operacji bariatrycznej?

Musisz pamiętać, że wszystko zależy od typu operacji, czasu, jaki od niej upłynął i indywidualnych potrzeb.

Warto jednak wiedzieć, że w docelowej fazie diety (faza diety ubogoenergetycznej) posiłki nie muszą się wcale mocno różnić od posiłków obecnych w standardowej, zdrowej diecie.

Musimy tylko pamiętać o ich regularnym spożyciu i odpowiednim doborze rozmiaru porcji (najlepiej według opisanych wyżej rekomendacji). 

Przepisy po operacji bariatrycznej – przykładowy jadłospis na jeden dzień, na etap diety ubogoenergetycznej (ostatni):

Uwaga: przy poniższych przepisach należy tak zmodyfikować wielkość porcji składników, by odpowiadały niskiej kaloryczności diety i rekomendacjom z piramidy dla pacjentów bariatrycznych.

Jak widzisz, jadłospis w diecie po operacji bariatrycznej nie musi być nudny.

Należy tylko pamiętać o odpowiedniej kaloryczności posiłków i liczbie porcji poszczególnych grup produktów. 

Suplementacja po operacji

Nieocenioną rolę po operacji bariatrycznej odgrywa suplementacja witamin i składników mineralnych – dowodem jest zresztą fakt, że to ona znajduje się u podstawy piramidy dla pacjentów bariatrycznych.

Dlaczego suplementacja jest tak ważna?

Osoby po operacji bariatrycznej są szczególnie narażone na niedobory niektórych witamin i składników mineralnych.

Związane jest to m.in. z krótszym czasem trawienia i wchłaniania, mniejszą ilością spożywanych pokarmów, częstymi wymiotami, a także mniejszej dostępności dodatkowych „czynników” koniecznych do ich wchłaniania (chodzi tu np. o mniejsze wytwarzanie kwasu w żołądku czy mniejszą dostępność tzw. czynnika wewnętrznego koniecznego do wchłaniania witaminy B12) [17]. 

Najczęstsze niedobory witamin i składników mineralnych po operacji bariatrycznej dotyczą [18]:

• witaminy B12 – niedobór u nawet 20% pacjentów po operacjach bariatrycznych,
• folianów – niedobór u ok. 65% pacjentów, niezależnie od typu operacji,
• żelaza – niedobór żelaza dotyczy ok. 18% osób po rękawowej resekcji żołądka, nawet 55% osób po gastric bypass i do 60% osób po wyłączeniu żółciowo-trzustkowym,
• witaminy D i wapnia – niedobór witaminy D występuje u właściwie wszystkich pacjentów, niezależnie od typu operacji,
• witaminy B1 – niedobór u 1% do nawet 49% pacjentów po operacji,
• cynku – niedobór głównie po operacji wyłączenia żółciowo-trzustkowego (u 70% pacjentów), w mniejszym stopniu po gastric bypass (40% pacjentów) i rękawowej resekcji żołądka (20% pacjentów),
• miedzi – niedovory głównie po operacji wyłączenia żółciowo-trzustkowego (niedobór u 90% pacjentów), w mniejszym stopniu po operacji typu gastric bypass (niedobór u 10-20% pacjentów),
• witaminy A – niedobór u 70% pacjentów po gastric bypass i wyłączeniu żółciowo-trzustkowym.

Rozwiązaniem problemu jest oczywiście suplementacja, a rekomendacje dotyczące suplementacji po operacji bariatrycznej prezentują się następująco [18, 26]:

• witamina B1 – co najmniej 12 mg dziennie,
• witamina B12 – 350–1000 µg dziennie doustnie. Można również rozważyć suplementację donosową, a jeśli te drogi suplementacji nie są skuteczne – 1000 µg witaminy B12 domięśniowo/podskórnie raz w miesiącu,
• kwas foliowy – 400-800 µg dziennie, a u kobiet w wieku rozrodczym – 800-1000 µg dziennie,
• żelazo – dawka rekomendowana większości pacjentów to 45-60 mg elementarnego żelaza dziennie, ale u niektórych może być ona niższa (18 mg dziennie),
• wapń – 1800-2400 mg dziennie po wyłączeniu żółciowo trzustkowym, 1200-1500 mg dziennie po gastric bypass i rękawowej resekcji żołądka,
• witamina D – 3000 IU dziennie, do czasu aż stężenie we krwi osiągnie co najmniej 30 ng/ml,
• witamina A – 5000-10000 IU dziennie po operacjach typu gastric bypass i po rękawowej resekcji żołądka,
• witamina E – 15 mg dziennie,
• witamina K – 90-120 µg dziennie po operacji typu gastric bypass i po rękawowej resekcji żołądka,
• cynk – 16-22 mg dziennie po wyłączeniu żółciowo-trzustkowym, 8-22 mg po gastric bypass, 8-11 mg po rękawowej resekcji żołądka; uwaga: na 8-15 mg cynku z suplementów powinien przypadać 1 mg miedzi,
• miedź – 2 mg dziennie po wyłączeniu żółciowo-trzustkowyn i gastric bypass, 1 mg dziennie po rękawowej resekcji żołądka.

Żywienie po operacji bariatrycznej – najczęstsze błędy

Żywienie po operacji bariatrycznej różni się od sposobu żywienia przed operacją. Nic dziwnego, w końcu operacja bariatryczna oznacza duże zmiany w „pojemności” i funkcjonowaniu przewodu pokarmowego.

W związku z tym niezwykle ważne jest stosowanie się do zaleceń lekarza oraz dietetyka odpowiedzialnego za prowadzenie pacjenta po operacji – i unikanie powszechnych błędów pojawiających się w diecie osób, które przeszły tego typu zabieg.

O czym mowa?

Do najczęstszych błędów w diecie po operacji bariatrycznej zaliczamy:

• brak suplementacji witamin i składników mineralnych – i w efekcie niedobory pokarmowe prowadzące do powikłań zdrowotnych, m.in. niedokrwistości, czy zaburzeń w funkcjonowaniu układu nerwowego,
• niedokładne żucie pokarmów i używanie „rozpraszaczy” (telewizor, telefon) w trakcie posiłku – i w efekcie gorsza tolerancja posiłków, częstsze wymioty, czy bóle brzucha,
• zbyt małą ilość wypijanych płynów prowadząca m.in. do zaparć,
• wypijanie płynów razem z posiłkiem – żołądek po operacji bariatrycznej ma znacznie zmniejszoną objętość, więc jednoczesne wypicie napoju i zjedzenie posiłku prowadzi do jego „przeciążenia”,
• zbyt szybkie wprowadzanie nowych pokarmów – innymi słowy zbyt szybkie przechodzenie przez kolejne etapy diety po operacji i w efekcie większe ryzyko powikłań – m.in. wymiotów, czy bólu brzucha,
• wprowadzanie do diety pokarmów źle tolerowanych (np. potraw smażonych, które długo zalegają w żołądku) czy słodyczy, które u osób po operacji typu gastric bypass mogą powodować tzw. dumping syndrome objawiający się kołataniem serca, zawrotami głowy, poceniem się, a także nudnościami i wymiotami [19],
• zapominanie o źródłach białka – po operacji bariatrycznej każdy posiłek powinien zawierać białko, które jest konieczne dla utrzymania uczucia sytości po posiłku, a także utrzymania masy mięśniowej i gojenia się rany pooperacyjnej,
• wprowadzanie do diety mało odżywczych i wysokokalorycznych produktów takich jak żywność wysokoprzetworzona, słodkie napoje, alkohol, słodycze, fast foody itp. Nie dość, że mogą one doprowadzić do ponownego przybierania na wadze, to jeszcze są ubogie w witaminy i składniki mineralne, nie są więc wartościowym dodatkiem do diety,
• powrót do dawnych nawyków żywieniowych – kluczem do udanej operacji bariatrycznej są zdrowe nawyki żywieniowe po zabiegu – niestety wielu osobom wydaje się, że operacja bariatryczna to rozwiązanie, które nie wymaga ze strony pacjenta żadnego wysiłku; takie myślenie jest zgubne – a powrót do niezdrowych, nieregularnych posiłków potrafi zniwelować efekty nawet najlepiej przeprowadzonej operacji bariatrycznej – podstawowym błędem po operacji bariatrycznej jest więc ignorowanie zaleceń dotyczących zdrowej diety, spożywania małych porcji i regularnej aktywności fizycznej.

Alkohol po operacji bariatrycznej

Czy po operacji bariatrycznej można pić alkohol? Okazuje się, że problem jest bardziej złożony, niż mogłoby się wydawać.

Alkohol zwiększa ryzyko wielu chorób (m.in. nowotworów), a dodatkowo jest bardziej kaloryczny od cukru (1 g etanolu to 7 kcal, a 1 g cukru – 4 kcal).

Już samo to sprawia, że picie alkoholu po operacji bariatrycznej nie jest dobrym pomysłem – to jednak nie koniec, bo u osób po tego typu zabiegu zagrożeń jest więcej.

A konkretnie?

Ryzyko związane z alkoholem po operacji bariatrycznej to pochodna kilku czynników, do których zaliczamy:

• Zmniejszenie aktywność dehydrogenazy alkoholowej odpowiedzialnej za metabolizm etanolu – choć wyniki badań w tym zakresie nie są jednoznaczne, to wydaje się, że może to być jeden z mechanizmów leżących u podstaw większej wrażliwości na alkohol po operacji bariatrycznej. Dehydrogenaza alkoholowa znajduje się w wątrobie oraz w komórkach żołądka, usunięcie części żołądka sprawia więc, że jest tego enzymu mniej, a to oznacza, że alkohol jest metabolizowany wolniej i mniej efektywnie [20,21].
• Szybsze opróżnianie żołądka i “przechodzenie” alkoholu do jelita cienkiego – a co za tym idzie, jego szybsze wchłanianie i krótszy czas, po którym poziom alkoholu we krwi wzrasta do poziomów powodujących stan “upojenia” alkoholowego [20]. 
• Większe ryzyko uzależnienia od alkoholu – najbardziej niepokojące zjawisko związane z alkoholem po operacji bariatrycznej dotyczy kwestii psychologicznyc. Okazuje się bowiem, że u po tego typu zabiegu rośnie ryzyko uzależnienia od alkoholu. I tak na przykład: osoby po operacji gastric bypass mają 70% wyższe ryzyko hospitalizacji z powodów związanych z alkoholem od osób, które nie zostały poddane operacji bariatrycznej [20]. Co więcej, kobiety, które przeszły operację bariatryczną mają dwukrotnie wyższe ryzyko alkoholowej marskości wątroby niż kobiety, które takiej operacji nie miały [21]. Hipotez wyjaśniających to zjawisko jest kilka, jednak najpopularniejsza dotyczy „transferu” przedoperacyjnego uzależnienia od jedzenia, na pooperacyjne uzależnienie od alkoholu. Innymi słowy: zamianę jednego uzależnienia na drugie. Wydaje się, że dodatkową rolę odgrywają tu zmiany w stężeniach hormonów związanych z głodem i sytością oraz w funkcjonowaniu układu nagrody, a także sam fakt, że po operacji bariatrycznej wrażliwość na alkohol staje się wyższa [21,22]. 

Wnioski?

Każda ilość alkoholu szkodzi, a w populacji pacjentów bariatrycznych stwierdzenie to jest jeszcze prawdziwsze niż w populacji ogólnej.

Ze względu na większe ryzyko powikłań i uzależnienia zdecydowanie należy więc unikać napojów alkoholowych po operacji bariatrycznej. 

Z czego wynika tycie po operacji bariatrycznej?

Czy po operacji bariatrycznej można przytyć?

Niestety odpowiedź brzmi: tak, jak najbardziej. I choć chcielibyśmy, żeby operacja bariatryczna była ostatecznym rozwiązaniem w walce z nadmiarowymi kilogramami, to bez odpowiedniej zmiany nawyków żywieniowych jej efekty potrafią zniknąć niczym fatamorgana.

Dane statystyczne wskazują, że powrót do nadmiernej masy ciała występuje u 7-50% osób po operacji typu gastric bypass i nawet 75% osób po rękawowej resekcji żołądka [23].

Z czego wynika tycie po operacji bariatrycznej?

Mechanizmów jest kilka, a zaliczamy do nich:

• spadek podstawowej przemiany materii – gdy masa ciała spada, spada również podstawowa przemiana materii, zwłaszcza wtedy, gdy tracimy masę mięśniową. Badania wskazują, że pacjenci rok po operacji bariatrycznej potrzebują 120-150 kcal dziennie mniej niż na początku. Jeśli ta zmiana nie zostanie uwzględniona, może dojść do stopniowego tycia po operacji bariatrycznej [24],
• depresję, uzależnienie od alkoholu i inne psychologiczne czynniki mogące prowadzić do zwiększenia ilości przyjmowanych kalorii [23],
• wreszcie najważniejsze: czyli brak stosowania się do zaleceń pooperacyjnych – niestety wiele osób stosuje się do zaleceń tylko na początku, później wraca jednak do starych nawyków i dużej kaloryczności posiłków, a to nieuchronnie prowadzi do ponownego tycia. W ciekawym szwedzkim badaniu wykazano nawet, że 6 miesięcy po operacji bariatrycznej pacjenci spożywają średnio 1500 kcal dziennie, natomiast po kilku latach poziom ten wynosi już 2000 kcal dziennie, co pokazuje, że złe nawyki żywieniowe wracają, jeśli nie zostaną odpowiednio przepracowane przed i bezpośrednio po operacji [25]. 

Podsumowanie

Pamiętaj: operacja bariatryczna to ostateczność w procesie leczenia otyłości, zwłaszcza tej ekstremalnej, a dieta po tego typu zabiegu powinna być prowadzona przez wykwalifikowanego dietetyka i pod kontrolą lekarską, zwłaszcza na pierwszym etapie.

Z niechcianymi kilogramami warto jednak walczyć od początku, nawet wtedy, gdy nadwaga nie jest jeszcze duża. Można tego dokonać przy pomocy diety i aktywności fizycznej, które powinny być zawsze dopasowane do indywidualnych potrzeb.

Piśmiennictwo: