Suplementy na tarczycę. Jakie wybrać?

Kluczowe wnioski

• Suplementy na tarczycę, które są najczęściej rekomendowane to: selen, kwasy omega-3, cynk i probiotyki. Pamiętaj jednak, że suplementacja stanowi jedynie wsparcie i najlepiej dobrać ją wraz ze swoim endokrynologiem oraz dietetykiem.

Skąd potrzeba suplementów na tarczycę?

Ostatnimi czasy choroby takie jak niedoczynność tarczycy i nadczynnosć tarczycy stały się niezwykle często występującymi jednostkami chorobowymi.

Choć współpraca z endokrynologiem i stosowne środki farmakologiczne są w tym przypadku kwestią nadrzędną, to nie można lekceważyć żywieniowych aspektów związanych z chorobą.

Energetyczność diety, podaż makroskładników czy wreszcie mikroelementy, takie jak selen lub cynk, mają niebagatelny wpływ na syntezę, aktywność oraz wydzielanie hormonów tarczycy.

Sprawdźmy, jakie suplementy na tarczycę mogą być rekomendowane.

⏩ 1. Selen

Listę suplementów na tarczycę powinniśmy zacząć od selenu.

To właśnie tarczyca jest narządem o największej koncentracji selenu w organizmie. Nie dziwi więc, że budzi on spore zainteresowanie zarówno wśród dietetyków, jak i osób chorych.

Selen jako aktywny pierwiastek znajduje się w jednym z enzymów tarczycy – peroksydazie glutationowej.

Ma ona za zadanie chronić tarczycę przed ciągłym stresem oksydacyjnym, który wynika z produkcji hormonów T3 i T4. Stres ten jest szczególnie silny w stanach niedoboru jodu, dlatego o tym pierwiastku również warto pamiętać.

W wyniku niedoboru selenu dochodzi do zahamowania aktywności peroksydazy glutationowej, co skutkuje nagromadzeniem się H2O2 w komórkach tarczycy.

Nadtlenek wodoru jest bardzo niebezpieczny, ponieważ niszczy komórki tarczycy, prowadząc do jej przewlekłego zapalenia. I tak niedobór selenu może wpływać na rozwój choroby tarczycy [1].

Na poparcie tego mechanizmu można przytoczyć badania naukowe, stwierdzające związek między deficytem selenu w organizmie a ryzykiem chorób tarczycy, takich jak autoimmunologiczne zapalenie i niedoczynność gruczołu tarczowego [2-3].

Dodatkowo selen wchodzi w skład dejodynaz.

To enzymy zlokalizowane w wątrobie, podwzgórzu oraz tarczycy, które dejodynują T4 (tyroksynę) do aktywnej formy, czyli T3 (trijodotyroniny). Reakcja katalizowana przez dejodynazy jest największym źródłem T3 dla ustroju, stąd wszelkie zaburzenia tych enzymów skutkują zaburzeniem stężenia hormonów tarczycy [4-5].

Mając teoretyczne poparcie roli selenu w pracy tarczycy, warto przytoczyć wpływ jego suplementacji na ten narząd.

W przykładowym badaniu suplementacja tego pierwiastka u pacjentek z chorobą Hashimoto skutkowała zmniejszeniem stanu zapalnego, co wpłynęło na kliniczny obraz choroby [6-7].

W innej, dużej pracy zaobserwowano, że 3-miesięczna suplementacja selenu przez osoby z chorobą Hashimoto prowadziła do znaczącej redukcji przeciwciał anty-TPO (przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej). U osób tych poprawiło się także ogólne samopoczucie. Suplementy nie miały za to wpływu na zapotrzebowanie na syntetyczne hormony tarczycy ani na morfologię narządu obserwowaną w badaniu USG [19].

Najczęściej suplementowaną formą selenu jest selenometionina. I choć w badaniach często używano nieorganicznych form tego pierwiastka, to właśnie związek Se z metioniną wydaje się formą najbardziej odpowiednią, najlepiej wchłanialną i najczęściej spotykaną.

Wybierając suplement zwracajmy więc uwagę na skład i zdecydujmy się na ten z selenometioniną.

Najczęściej stosowaną w badaniach dawką jest 200 µg selenu na dobę, wydaje się więc, że taka dawka może przynosić korzyści w chorobie Hashimoto.

Ilość suplementowanego selenu może jednak wymagać indywidualnego dopasowania. Wpływ na to mają czynniki związane z wielkością deficytu selenu w organizmie, reakcją na suplementację czy stan kliniczny chorego.

Warto pamiętać, że przedawkowanie selenu może być bardzo niebezpieczne, a różnica między dawką terapeutyczną a toksyczną jest niewielka.

Selen powinien być więc w pierwszej kolejności uzupełniany przy pomocy diety bogatej w owoce morza, orzechy i grzyby, a suplementy diety należy stosować tylko pod kontrolą lekarza.

Przy suplementacji dużych dawek konieczne okazać się może monitorowanie poziomu selenu w organizmie, tak by osiągnąć pożądany poziom, ale go nie przekroczyć [8-9].

Dowiedz się więcej o tym, jak powinna wyglądać dieta przy Hashimoto.

⏩ 2. Witamina D

Inne suplementy na tarczycę? Czas pomówić o witaminie D.

Jeszcze do niedawna witaminę D postrzegano jako czynnik regulujący gospodarkę wapniową organizmu i kojarzono głównie z układem kostnym.

Jednak ostatnie wyniki badań i nowe związki między tą witaminą a innymi układami w organizmie człowieka wskazują na jej plejotropowe działanie.

Aktywny biologicznie metabolit witaminy D 1,25 (OH)D wpływa bowiem na wzrost i różnicowanie komórek, syntezę niektórych hormonów oraz działanie układu odpornościowego.

Obecnie rekomenduje się, aby witaminę D suplementował każdy, a zalecana dawka wynosi 800-2000 j.m. w okresie jesienno-zimowym (lub przez cały rok, jeśli latem spędzamy większość czasu w zamkniętym pomieszczeniu).

Natomiast u osób z zaburzeniami wchłaniania i otyłością konieczne może być zwiększenie dawki do 4000 j.m. na dobę [10, 11]. 

Szczególną uwagę na suplementację witaminy D powinny zwrócić osoby z chorobami autoimmunologicznymi, w tym chorobą Hashimoto.

Badania wskazują bowiem, że niedobór witaminy D związany jest z wyższym poziomem przeciwciał anty-TPO oraz anty-TG (przeciwciała przeciw tyreoglobulinie), a suplementacja tej witaminy wiąże się ze znaczącym obniżeniem poziomu niepożądanych przeciwciał.

Co więcej, badania wskazują, że aby osiągnąć obniżenie poziom przeciwciał, należy suplementować witaminę D przez co najmniej 3 miesiące [12-14]. 

Wnioski?

Profilaktyczna suplementacja witaminy D zalecana jest każdej osobie dorosłej, jednak chorzy z Hashimoto powinni zwrócić na nią szczególną uwagę.

Co ważne: najlepiej, by suplementacja witaminy D została dobrana w zależności od stężenia tej witaminy w organizmie (dążymy do stężenia optymalnego wynoszącego 30-50 ng/ml) [14].

⏩ 3. Omega-3

Z racji prozapalnego charakteru autoimmunologicznych chorób tarczycy, w tym Hashimoto, dieta przeciwzapalna może być pomocnym narzędziem.

Podstawowym mechanizmem szkodzącym tarczycy podczas Hashimoto jest bowiem przewlekły stan zapalny. Proces ten zachodzi za pośrednictwem układu odpornościowego, przy pomocy wydzielanych cytokin prozapalnych.

W zdrowym organizmie istnieje swego rodzaju równowaga między cytokinami pro- i przeciwzapalnymi, co uniemożliwia trwanie stanu zapalnego zbyt długo.

Niestety w wyniku innych czynników (bliżej nieznanych w przypadku Hashimoto) może dojść do ciągłego stanu zapalnego. Dodatkowo proces ten może stymulować deficyt kwasów tłuszczowych omega-3 [15].

Substancje pochodzenia naturalnego, takie jak kwasy omega-3, mają potencjał przeciwzapalny. Głównym tego powodem jest fakt, iż to właśnie EPA i DHA są substratem do syntezy cytokin przeciwzapalnych.

Stąd osoby borykające się z chorobami tarczycy, a zwłaszcza Hashimoto, powinny zwrócić uwagę na podaż omega-3 wraz z dietą, a gdy nie są w stanie ich dostarczyć, rozważyć suplementację [16].

Wykazano, że omega-3 chronią komórki narządu tarczowego. EPA (kwas eikozapentaenowy) ma pozytywny wpływ na poziom hormonów tarczycy, z kolei DHA (kwas dokozaheksaenowy) wykazał w badaniach zwiększoną aktywność peroksydazy tarczycowej – ważnego enzymu w syntezie hormonów tarczycy.

Na koniec warto dodać, że obserwuje się deficyt kwasów omega-3 u osób z chorobami tarczycy [17]. Może mieć to związek ze złą dietą lub zwiększonym zapotrzebowaniem na te kwasy tłuszczowe wśród osób chorych. Niemniej jednak w każdym przypadku zwiększona podaż wydaje się zasadna.

Rekomendowaną dawką omega-3 w formie EPA i DHA jest od 500 do 1000 mg na dobę w postaci tranu lub kapsułek omega-3. 

⏩ 4. Cynk

Cynk bierze udział w syntezie hormonów tarczycy. Dodatkowo stanowi on często niedoborowy składnik mineralny w diecie osób z chorobami tarczycy.

Jest to bardzo niepokojące tym bardziej, że cynk pełni bezpośrednią rolę w syntezie hormonów na całej długości osi HPT (Podwzgórze-Przysadka-Tarczyca). Cynk wchodzi w skład proteaz cynkowych zaangażowanych w syntezę hormonu podwzgórza, tyreoliberyny (TRH).

Z kolei w przysadce cynk wchodzi w skład białek (cynkoproteid), które chronią komórki tyreotropowe przed nadmierną stymulacją TRH.

Dodatkowo cynk bierze udział w syntezie kinazy białkowej C, która odpowiada za syntezę i wydzielanie TSH (hormon tyreotropowy) przez przysadkę. W samej tarczycy jest składnikiem receptorów jądrowych T3, odpowiadających za regulację poziomu hormonów tarczycy [18-19].

W rezultacie niedobór cynku w organizmie może wiązać się ze wzrostem stężenia TRH i TSH oraz spadkiem poziomu hormonów tarczycy T3 i T4, co może bezpośrednio wpłynąć na pogłębienie niedoczynności tarczycy.

Dlatego w przypadku problemów z tarczycą warto zrewidować swoją dietę pod kątem podaży cynku, a w przypadku jego niedoboru wprowadzić zmiany żywieniowe.

Suplementacja cynku na tarczycę jest zasadna, jeśli nie mamy możliwości uzupełnienia tego składnika wraz z dietą lub jeśli występuje jego głęboki niedobór.

Kupując suplement, warto sprawdzić zawartą w nim formę cynku. Dobrą przyswajalnością cechują się m.in.

• cytrynian cynku,
• glukonian cynku,
• glicynian cynku.

Najczęściej rekomenduje się dawki wynoszące ok. 25 mg cynku na dobę, przed rozpoczęciem suplementacji warto jednak skonsultować się ze specjalistą.

Nie należy również suplementować cynku w zbyt wysokich dawkach, gdyż jego nadmiar jest toksyczny. Może także prowadzić do niedoboru miedzi i związanych z tym konsekwencji (m.in. objawów neurologicznych czy anemii).

⏩ 5. Probiotyki

Probiotyki to wyselekcjonowane bakterie fermentacji mlekowej oraz drożdże. Są obecne w naszym organizmie, a regularnie dostarczane z zewnątrz wywierają na niego pozytywny wpływ.

Bakterie probiotyczne oddziałują na układ pokarmowy, wykazują również pozytywne działanie na układ odpornościowy.

Badania wskazują, że suplementacja szczepów probiotycznych bakterii (głównie z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium) może wpływać na niewielką redukcję TSH w surowicy krwi, nie ma jednak wpływu na poziom przeciwciał przeciwtarczycowych [20].

Wydaje się jednak, że suplementacja synbiotyku (probiotyk + prebiotyk) wpływa na lepsze samopoczucie i mniejsze zmęczenie u pacjentów z niedoczynnością tarczycy.

Probiotyki mogą ponadto pozytywnie wpływać na układ odpornościowy i pokarmowy, jak najbardziej warto więc rozważyć ich suplementację w chorobie Hashimoto [21].

Inne suplementy diety w chorobie Hashimoto

Do podstawowych suplementów diety przyjmowanych przy chorobie Hashimoto zalicza się: kwasy omega-3, probiotyki, witaminę D, a także – pod kontrolą lekarską – suplementy selenu i cynku.

Jednakże, ze względu na częste występowanie autoimmunologicznego zapalenia tarczycy, wciąż trwają poszukiwania skutecznych preparatów, mogących pomóc w redukcji objawów i poziomu przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy krwi.

W przypadku przedstawionych poniżej suplementów diety dowody nie są jednoznaczne, a liczba badań niewielka.

Warto jednak zdawać sobie sprawę, że do potencjalnie pomocnych przy Hashimoto suplementów zaliczyć możemy jeszcze:

• suplementy magnezu – niski poziom magnezu często idzie w parze z nadmiernym stresem, a ten ma wpływ na zaostrzenie objawów choroby Hashimoto. Wydaje się więc, że u osób narażonych na przewlekły stres suplementacja magnezu może być zasadna. Podstawowym wskazaniem do suplementacji jest oczywiście niedobór, który prowadzi do pogorszenia funkcjonowania tarczycy – wyniki badań wskazują nawet, że niedobór magnezu związany jest z częstszym występowaniem choroby Hashimoto [22,23]. Nie ma jednak silnych dowodów łączących suplementację magnezu z poprawą stanu tarczycy,
• suplementy czarnego kminu – w badaniu z 2020 roku zaobserwowano, że sproszkowane nasiona czarnego kminu poprawiały parametry związane z ochroną przed stresem oksydacyjnym u osób z chorobą Hashimoto [24],
• suplementy genisteiny (genisteina to jeden z podstawowych izoflawonów pochodzących z soi i innych roślin bobowatych) – w pojedynczym badaniu suplementy genisteiny miały działanie immunomodulujące, obniżały poziom TSH oraz przeciwciał przeciwtarczycowych, a podwyższały – poziom T4 i fT4 u osób z chorobą Hashimoto [25]. Ale uwaga: wydaje się, że duże dawki genisteiny mogą mieć negatywny wpływ na płodność u mężczyzn, genisteina jest bowiem zaliczana do grupy fitoestrogenów [26].

Podsumowanie

Jak widzisz, istnieje związek między niedoborem pewnych składników a chorobami tarczycy, dlatego odpowiednio dobrana suplementacja jest w pełni zuzasadniona.

I choć suplementacja jest jedynie dodatkiem do diety, to właściwie ułożona potrafi doskonale ją uzupełniać.

Jeśli potrzebujesz pomocy z ułożeniem planu suplementacyjnego, zapraszamy do współpracy z Respo. Pamiętaj, że prawidłowo ułożona dieta to jeden z czynników prowadzących do poprawy Twojego zdrowia.

Piśmiennictwo: