Probiotyki — czy musisz je stosować?
Co znajdziesz w artykule:
Probiotyki co to takiego?
Co to są probiotyki? I jakie są najlepsze probiotyku? Zgodnie z definicją WHO, za probiotyki uznajemy żywe mikroorganizmy, które podawane w odpowiednich dawkach przynoszą gospodarzowi (czyli nam) korzyści zdrowotne [1]. W praktyce oznacza to, że probiotykiem nie możemy nazwać każdego drobnoustroju – dany szczep musi spełniać jasno określone kryteria:
- Musi być zdefiniowany – opisany jego konkretny rodzaj, gatunek, szczep.
- Musi być bezpieczny – w produkcie, który finalnie spożywamy, znaleźć mogą się tylko probiotyki przebadane klinicznie, co do których nie ma wątpliwości dotyczących bezpieczeństwa ich stosowania.
- Musi mieć udokumentowane korzystne działanie zdrowotne – dobre probiotyki to takie, których pozytywne działanie potwierdzają badania kliniczne przeprowadzone z udziałem ludzi.
- Musi być żywy — w momencie spożycia produktu musi znajdować się w nim właściwa liczba żywych drobnoustrojów. Obecnie za minimalne stężenie probiotyku w finalnym produkcie uznaje się 106 jednostek tworzących kolonię (CFU)/g. Dodatkowo probiotyki powinny być zdolne do przeżycia w warunkach przewodu pokarmowego – muszą być oporne na niskie pH, działanie kwasów organicznych oraz soli kwasów żółciowych [2,3]. Czyli innymi słowy: dobre probiotyki to takie, które faktycznie mają szansę wpłynąć przedostać się do naszego jelita i pozytywnie wpłynąć na zdrowie.
Probiotyki co to takiego? Definicję już znasz, ale o jakie mikroorganizmy właściwie chodzi? Do probiotyków zaliczamy bakterie, drożdże, a także niektóre kultury pleśni. Naturalne probiotyki występują zarówno w produktach spożywczych, jak i w naszym przewodzie pokarmowym — współtworzą mikrobiotę jelitową, czyli naturalny „płaszcz” ochronny jelit, chroniący przed wnikającymi patogenami [4,5]. Dodatkowo probiotyki znajdziemy w suplementach diety, a także w postaci środków farmaceutycznych, jakimi są probiotyki leki.
Jakie są najlepsze probiotyki dla nas, konsumentów? Z żywieniowego punktu widzenia za szczególnie istotne szczepy probiotyczne uznaje się przede wszystkim bakterie kwasu mlekowego, takie jak Lactobacillus czy Bifidobacterium, ale także drożdże Saccharomyces boulardii [5].
A naturalne probiotyki? Pojęcie „probiotyki naturalne” można rozumieć na wiele sposobów i de facto do tej grupy można by zaliczyć wszystkie probiotyki – w końcu są to prawdziwe, żywe organizmy, a nie „sztuczne” twory. Dla wielu „naturalne probiotyki” oznaczają jednak ni mniej, ni więcej, niż probiotyki pochodzące z żywności, a nie z kapsułek. Ich źródłem jest żywność fermentowane – a konkretne produkty zawierające takie dobre naturalne probiotyki poznasz w dalszej części tekstu.
W tym miejscu warto jeszcze poruszyć jedną kwestię, czyli probiotyki a antybiotyki. Tak naprawdę dla wielu z nas, pierwsze skojarzenie, gdy słyszmy słowo „probiotyki” wiąże się z kapsułkami, które lekarze zapisują zawsze wtedy, gdy musimy przejść kurację antybiotykiem. Już sama nazwa wskazuje, że antybiotyki i probiotyki znajdują się na przeciwnych biegunach, jeśli chodzi o działanie – wystarczy porównać przedrostki „anty” i „pro”, których znaczenie jest dość jasne. O ile więc antybiotyk zabija mikroorganizmy (w tym korzystne!), tak zadaniem probiotyku jest zadbanie o to, by korzystna mikrobiota jelita mogła się po takiej kuracji odbudować. Specjalistyczne probiotyki leki to więc jak najbardziej dobry wybór przy kuracji antybiotykowej i warto o nich pamiętać.
Znasz już odpowiedź na pytanie „probiotyki co to jest?” – teraz czas poznać konkretne probiotyczne mikroorganizmy i ich zastosowanie.
Probiotyki dla dzieci i dorosłych
Szeroki wybór probiotyków dostępnych w aptekach i sklepach internetowych sprawia, że nieuchronnie pojawiają się pytania, który produkt sprawdzi się najlepiej w danej sytuacji. Nic więc dziwnego, że wiele osób zastanawia się jakie probiotyki dla niemowląt będą najlepsze? A probiotyki dla dzieci i probiotyki dla dorosłych? Do tego dochodzą pytania o zastosowanie w konkretnych sytuacjach klinicznych, bo przecież probiotyki na IBS to prawdziwy hit, z kolei inni wciąż powtarzają, że probiotyki na alergię są dziś produktem must-have. Jaki probiotyk wybrać w danej sytuacji, a kiedy postawić na tzw. probiotyki wieloszczepowe? Czytaj dalej!
Dziś w aptekach znajdziemy wiele preparatów określanych mianem probiotycznych. Warto jednak wiedzieć, że każdy szczep bakterii czy drożdży ma swoje specyficzne właściwości i inne zastosowanie. Czyli — probiotyki przy biegunce mogą nie sprawdzić się w przypadku pacjentów ze wzdęciami czy zaparciami, a probiotyki na alergię będą działać inaczej niż probiotyki na IBS (zespół jelita drażliwego). Częściową odpowiedzią na ten problem mogą być probiotyki wieloszczepowe, czyli te zawierające w swoim składzie kilka (a czasem i nawet kilkanaście) szczepów bakterii czy drożdży probiotycznych, działających wielokierunkowo na nasz organizm.
Działanie, dawka czy nawet postać podawanych szczepów probiotyków, różni się też w zależności od naszego wieku. To znaczy, że preparaty przeznaczone do stosowania jako probiotyki dla dorosłych nie są uznane za najlepsze probiotyki dla dzieci [6]. Szczególnie wrażliwą grupą są najmłodsi – probiotyki dla niemowląt i nieco starszych dzieci najczęściej produkowane są w postaci kropli, czy saszetek gotowych do rozpuszczenia w wodzie (są to tzw. probiotyki w płynie), a nie w kapsułkach. To np. probiotyki Vivomixx czy Diclofor, łatwo dostępne w aptekach.
Jak prawidłowo wybrać probiotyki?
Wiesz już, że działanie probiotyków jest uzależnione od konkretnego szczepu, ale skąd wiadomo jakie probiotyki wybrać? Zastanawiasz się, jakie probiotyki przy antybiotyku, a jakie sprawdzą się jako korzystne probiotyki na jelita? Jakie będą najlepsze probiotyki dla dzieci, zwłaszcza tych najmłodszych? Poniżej znajdziesz informacje, jak wybrać najlepszy i najskuteczniejszy probiotyk [7-19].
Probiotyki przy biegunce, czyli najlepsze probiotyki na biegunkę | Lactobacillus rhamnosus GG Lactobacillus reuteri Saccharomyces boulardii |
Probiotyki sprawdzające się przy biegunce wywołanej antybiotykami, czyli jakie probiotyki przy antybiotyku? | Lactobacillus rhamnosus GG Lactobacillus reuteri Lactobacillus casei Bifidobacterium lactis Saccharomyces boulardii |
Pomocne probiotyki na zaparcia | Bifidobacterium animalis |
Sprawdzone probiotyki na żołądek (wspomagają walkę z Helicobacter pylorii) | Lactobacillus casei |
Probiotyki przy zespole jelita drażliwego (IBS probiotyki) | Lactobacillus plantarum 299v Saccharomyces cerevisiae |
Pomocne probiotyki na wzdęcia | Bifidobacterium lactis Lactobacillus casei |
SIBO probiotyki – czyli dobre probiotyki na jelita dotknięte zespołem rozrostu bakteryjnego jelita cienkiwego | Lactobacillus plantarum 299v Lactobacillus casei Lactobacillus acidophilus |
Probiotyki na odporność | Lactobacillus rhamnosus GG Lactobacillus plantarum i inne szczepy z rodzaju Lactobacillus Bifidobacterium bifidum i inne szczepy z rodzaju Bifidobacterium Streptococcus thermophilus |
Probiotyki dla niemowląt | Lactobacillus reuteri Bifidobacterium infantis |
Probiotyki dla dzieci | Lactobacillus rhamnosus GG Bifidobacterium (różne szczepy) |
Jak widzisz, różne probiotyki mogą pełnić różne role – jeśli jednak nie do końca wiesz, jaki probiotyk wybrać albo po prostu chcą Ci potrzebne probiotyki na jelita, które wspomogą zdrowie układu pokarmowego bez ukierunkowania na konkretne objawy, możesz zdecydować się na probiotyki wieloszczepowe, czyli takie, które zawierają wiele różnych szczepów bakterii i drożdży. A forma? Na rynku najczęściej spotykamy probiotyki w kapsułkach, jednak dla dzieci lepsze będą probiotyki w płynie lub probiotyki dla dzieci w kroplach, które mają formę bardziej przystępną dla najmłodszych. Pamiętaj, że naturalne probiotyki na jelita znajdziesz zarówno w lekach, jak i suplementach oraz produktach spożywczych wzbogacanych w żywe kultury bakterii.
Tymczasem poniżej znajdziesz małą ściągę, w jakim preparacie znajdują się konkretne szczepy bakterii.
Lactobacillus rhamnosus GG | probiotyki Diclofor |
Lactobacillus reuteri | BioGaia (probiotyki dla dzieci w kroplach) |
Saccharomyces boulardii | Enterol (lek) |
Lactobacillus casei | probiotyki BactoFlorActimel (jogurt pitny) |
Bifidobacterium lactis | probiotyki Sanprobi SuperFormulaprobiotyki Sanprobi Barrier |
Lactobacillus plantarum 299v | probiotyki Sanprobi IBS |
Bifidobacterium animalis | Actimel (jogurt pitny) |
Saccharomyces cerevisiae | probiotyki Dicoflor IBSIUM (probiotyki IBS, czyli probiotyki pomocne w łagodzeniu symptomów zespołu jelita drażliwego) |
Znasz już probiotyki na żołądek, probiotyki na wzdęcia oraz probiotyki na zaparcia i inne dolegliwości żołądkowo-jelitowe, wiesz także jakie probiotyki dla niemowląt i dzieci będą najlepsze. Teraz czas na odrobinę praktycznych informacji, o tym, jak stosować probiotyki.
Schudnij w Respo
pod okiem dietetyka!
Dopasuje Ci idealny plan zgodnie z Metodą Respo, jedyną w Polsce metodą odchudzania ze skutecznością potwierdzoną badaniami naukowymi.
Sprawdź pakiety z dietąJak brać probiotyki?
Bardzo często odpowiedz na pytanie — jak brać probiotyki — znajdziemy na opakowaniu wybranego preparatu. Z drugiej strony jednak to jak przyjmować probiotyki, zależne jest w dużej mierze od powodu, dla którego w ogóle decydujemy się na ich zastosowanie. Inaczej będziemy brać probiotyki w momencie antybiotykoterapii (kiedy zdarza się, że lekarz sugeruje zwiększenie przyjmowanych dawek probiotyków dla właściwego efektu terapeutycznego), a inaczej w przypadku chęci złagodzenia objawów IBS. Dlatego też decyzję o tym, kiedy przyjmować probiotyki, powinniśmy w przypadku wątpliwości skonsultować z lekarzem lub dietetykiem.
Czy można brać probiotyki profilaktycznie? Tak! Badania potwierdziły [20], że stosowanie probiotyków przez osoby zdrowe może korzystnie wpływać na układ odpornościowy i profil lipidowy we krwi, chronić przed chorobami skóry i przewodu pokarmowego, a także wydaje się mieć korzystne działanie na zmniejszenie się nasilenia objawów depresji i lęku.
Kiedy przyjmować probiotyki rano czy wieczorem? I jak często? Jak stosować probiotyki? Czy probiotyki można brać codziennie, czy może lepiej robić przerwy? Oto rekomendacje badaczy:
- Probiotyki najlepiej podawać z posiłkiem (nie na czczo!).
- Posiłek, z którym przyjmujemy probiotyki powinien zawierać chociaż niewielką ilość tłuszczu.
- Za najkorzystniejsze połączenie uznano spożycie probiotyku razem z mlekiem [21].
- Odpowiedź na pytanie „probiotyki ile razy dziennie przyjmować?” znajdziemy zawsze na opakowaniu konkretnego preparatu – czasem są to 1-2 kapsułki dziennie, a czasem dużo więcej.
Jeszcze jedna kwestia, czyli probiotyki działanie – a więc kiedy możesz się spodziewać efektów? Pierwsze zmiany często są zauważalne już po kilku dniach, jednak prawdziwe rezultay są zwykle widoczne po kilku tygodniach lub nawet miesiącach.
Wiesz już jak brać probiotyki w formie leku lub suplementu, znasz też odpowiedź na pytanie, czy probiotyki można brać codziennie i czy można brać probiotyki profilaktycznie. To teraz jeszcze jedna kwestia: czyli probiotyki, które nie mają formy kapsułek czy kropelek, ale obecne są w na co dzień spożywanych produktach.
Probiotyki w jedzeniu
Bakterie probiotyczne to nie tylko probiotyki, ale również produkty spożywcze, które kupisz w każdym sklepie. Probiotyki w jedzeniu występują przede wszystkim w fermentowanych produktach mlecznych, takich jak: jogurty, kefiry, maślanki, sery czy mleko acidofilne. Znajdziemy je także w kiszonych ogórkach czy kapuście, a także w japońskim kimchi. Drobnoustroje probiotyczne możemy także „wypić” – występują w zakwasie buraczanym, kwasie chlebowym oraz w fermentowanej herbacie, popularnie nazywanej kombuchą.
Dobrą wiadomością dla wegan jest fakt, iż probiotyki w jedzeniu występują także w produktach takich jak jogurty sojowe, miso, natto czy tempeh. Coraz częściej na półkach sklepowych możemy również spotkać produkty spożywcze wzbogacane w probiotyki – płatki śniadaniowe, otręby, batony, soki owocowe [3,22].
Tak naprawdę w bardzo łatwy sposób, stosując się do zasad racjonalnej diety, jesteśmy w stanie wzbogacić nasz jadłospis o cenne probiotyki naturalnie zawarte w codziennym jedzeniu.
Kiedy probiotyki szkodzą?
Wiesz już czym są probiotyki, gdzie występują i jak powinniśmy je stosować. Zatem – czy probiotyki są dobre dla wszystkich? A jeśli nie, to kiedy probiotyki szkodzą?
Zgodnie z badaniami [23-25] probiotyki uznawane są za bezpieczne preparaty, jednak z drugiej strony wiemy też, że ich działanie różni się w zależności od stanu zdrowia czy wieku pacjenta. Kiedy probiotyki szkodzą? Ostrożność w stosowaniu probiotyków powinny zachować przede wszystkim:
- Osoby z obniżoną odpornością,
- Chorzy na nowotwory złośliwe,
- Pacjenci w okresie okołooperacyjnym,
- Osoby w podeszłym wieku,
- Kobiety w ciąży,
- Dzieci przedwcześnie urodzone.
W jakich niepożądanych reakcji możemy się spodziewać przy spożywaniu probiotyków? Najczęściej probiotyki skutki uboczne generują w obrębie przewodu pokarmowego. Jakie konkretnie?
Probiotyki skutki uboczne:
- wzdęcia,
- skurcze brzucha,
- nudności,
- wymioty,
- biegunki,
- zaparcia.
Poważniejsze konsekwencje przyjmowania probiotyków (sepsa czy przerost flory bakteryjnej) są dość rzadkie i dotyczą przede wszystkim wyżej wymienionych osób z grup ryzyka [23,26].
Prebiotyki, a probiotyki
Mówiąc o probiotykach, nie sposób jest nie wspomnieć o prebiotykach. Probiotyki, a prebiotyki – całkiem podobne do siebie słowa, prawda? Jednak ich znaczenie i rola, jaką pełnią w naszym organizmie są zupełnie inne. Czym są więc prebiotyki? I dlaczego probiotyki i prebiotyki najlepiej działają w duecie?
Zgodnie z definicją FAO/WHO [27] są to nietrawione substancje, które po spożyciu w wybiórczy sposób stymulują wzrost bakterii w jelicie grubym i w efekcie wpływają korzystnie na zdrowie gospodarza. Prebiotyki są swojego rodzaju „paliwem” dla probiotyków – stymulują ich namnażanie i zwiększają aktywność metaboliczną. W związku z wykazanym, uzupełniającym się działaniem probiotyków i prebiotyków, zaleca się stosowanie ich równocześnie. Nie jest to trudne zadanie, bo prebiotyki są obecne w popularnych produktach:
- Cykoria,
- Karczochy,
- Banany,
- Topinambur,
- Cebula,
- Czosnek,
- Por,
- Szparagi,
- Otręby pszenne [10].
Czyli prebiotyki a probiotyki: dwie różne sprawy, jednak nierozerwalnie ze sobą związane. Prebiotyki i probiotyki świetnie działają jako duet, a to dlatego, że prebiotyk przygotowuje idealne środowiska do życia, z którego probiotyk potem chętnie korzysta.
Piśmiennictwo:
- Food and Agriculture Organization of the United Nations/World Health Organization FAO/WHO Health and Nutritional Properties of Probiotics in Food including Powder Milk with Live Lactic Acid Bacteria. 2001. [https://www.fao.org/3/a0512e/a0512e.pdf].
- Binda S, Hill C, Johansen E, Obis D, Pot B, Sanders ME, et al. Criteria to Qualify Microorganisms as „Probiotic” in Foods and Dietary Supplements. Front Microbiol. 2020;11:1662.
- Syngai GG, Gopi R, Bharali R, Dey S, Lakshmanan GM, Ahmed G. Probiotics – the versatile functional food ingredients. J Food Sci Technol. 2016;53(2):921-33.
- Wang X, Zhang P, Zhang X. Probiotics Regulate Gut Microbiota: An Effective Method to Improve Immunity. Molecules. 2021;26(19).
- Kechagia M, Basoulis D, Konstantopoulou S, Dimitriadi D, Gyftopoulou K, Skarmoutsou N, et al. Health benefits of probiotics: a review. ISRN Nutr. 2013;2013:481651.
- Olejnik-Schmidt A, Mika K, Geller J, Schmidt M. Skuteczność przepisywanych preparatów probiotycznych – znaczenie dowodów naukowych. Lekarz POZ. 2021;7(6).
- Fijan S. Microorganisms with claimed probiotic properties: an overview of recent literature. Int J Environ Res Public Health. 2014;11(5):4745-67.
- Szajewska H. Probiotyki w Polsce – kiedy, jakie i dlaczego? Gastroenterologia Kliniczna Postępy i Standardy. 2010;2(1):1-9.
- Gałecka M, Basińska AM, Bartnicka A, editors. Probiotyki—implikacje w praktyce lekarza rodzinnego. Forum Medycyny Rodzinnej; 2018.
- Ruszkowski J, Szewczyk A, Witkowski JM. Przegląd doustnych prebiotyków, probiotyków, synbiotyków i postbiotyków dostępnych na polskim rynku aptecznym. Farm Pol. 2018;74(2):114-22.
- Simonson J, Haglund K, Weber E, Fial A, Hanson L. Probiotics for the management of infantile colic: a systematic review. MCN: The American Journal of Maternal/Child Nursing. 2021;46(2):88-96.
- Batta VK, Rao SC, Patole SK. Bifidobacterium infantis as a probiotic in preterm infants: a systematic review and meta-analysis. Pediatric Research. 2023:1-19.
- Szajewska H, Kołodziej M, Gieruszczak‐Białek D, Skorka A, Ruszczyński M, Shamir R. Systematic review with meta‐analysis: Lactobacillus rhamnosus GG for treating acute gastroenteritis in children–a 2019 update. Alimentary pharmacology & therapeutics. 2019;49(11):1376-84.
- Quigley EM, Quera R. Small intestinal bacterial overgrowth: roles of antibiotics, prebiotics, and probiotics. Gastroenterology. 2006;130(2):S78-S90.
- De Chambrun GP, Neut C, Chau A, Cazaubiel M, Pelerin F, Justen P, et al. A randomized clinical trial of Saccharomyces cerevisiae versus placebo in the irritable bowel syndrome. Digestive and Liver Disease. 2015;47(2):119-24.
- Dargahi N, Johnson JC, Apostolopoulos V. Immune modulatory effects of probiotic Streptococcus thermophilus on human monocytes. Biologics. 2021;1(3):396-415.
- Yeşilyurt N, Yılmaz B, Ağagündüz D, Capasso R. Involvement of probiotics and postbiotics in the immune system modulation. Biologics. 2021;1(2):89-110.
- Maldonado Galdeano C, Cazorla SI, Lemme Dumit JM, Vélez E, Perdigón G. Beneficial effects of probiotic consumption on the immune system. Annals of Nutrition and Metabolism. 2019;74(2):115-24.
- Turroni F, Taverniti V, Ruas-Madiedo P, Duranti S, Guglielmetti S, Lugli GA, et al. Bifidobacterium bifidum PRL2010 modulates the host innate immune response. Applied and environmental microbiology. 2014;80(2):730-40.
- Shi LH, Balakrishnan K, Thiagarajah K, Mohd Ismail NI, Yin OS. Beneficial Properties of Probiotics. Trop Life Sci Res. 2016;27(2):73-90.
- Tompkins TA, Mainville I, Arcand Y. The impact of meals on a probiotic during transit through a model of the human upper gastrointestinal tract. Benef Microbes. 2011;2(4):295-303.
- Fontana L, Bermudez-Brito M, Plaza-Diaz J, Muñoz-Quezada S, Gil A. Sources, isolation, characterisation and evaluation of probiotics. British Journal of Nutrition. 2013;109(S2):S35-S50.
- Doron S, Snydman DR. Risk and Safety of Probiotics. Clinical Infectious Diseases. 2015;60(suppl_2):S129-S34.
- Sanders ME, Akkermans LMA, Haller D, Hammerman C, Heimbach JT, Hörmannsperger G, et al. Safety assessment of probiotics for human use. Gut Microbes. 2010;1(3):164-85.
- Boyle RJ, Robins-Browne RM, Tang ML. Probiotic use in clinical practice: what are the risks? The American Journal of Clinical Nutrition. 2006;83(6):1256-64.
- Lerner A, Shoenfeld Y, Matthias T. Probiotics: If It Does Not Help It Does Not Do Any Harm. Really? Microorganisms. 2019;7(4).
- Pineiro M, Asp NG, Reid G, Macfarlane S, Morelli L, Brunser O, et al. FAO Technical meeting on prebiotics. J Clin Gastroenterol. 2008;42 Suppl 3 Pt 2:S156-9.