Hashimoto — objawy, leczenie i dieta

Hashimoto co to za choroba? 

Hashimoto — co to takiego? Choroba Hashimoto, znana też potocznie po prostu jako “Hashimoto” jest schorzeniem o podłożu autoimmunologicznym. 

Co to znaczy? Zapalenie tarczycy Hashimoto powstaje, gdy układ odpornościowy produkuje przeciwciała, które „atakują” i niszczą gruczoł tarczowy. W przebiegu Hashimoto zniszczeniu ulegają komórki pęcherzykowe tarczycy, co prowadzi do niedoboru hormonów tarczycy (trójjodotyroniny – T3 i tyroksyny – T4) i niedoczynności. Co ciekawe, Hashimoto u mężczyzn występuje ok. 6 razy rzadziej niż u kobiet, to kobiety są więc najczęstszymi pacjentkami lekarzy zajmujących się tą przypadłością.

Dlaczego choroba tarczycy Hashimoto nosi taką właśnie nazwę, a nie nazywa się po prostu autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy? Związane jest to z  historią choroby odkrytej i oficjalnie opisanej przez japońskiego naukowca — doktora Hakaru Hashimoto. Szczegół swoich badań opublikował on w roku 1912 w niemieckim czasopiśmie poświęconym chirurgii. W momencie publikacji doktor Hashimoto miał zaledwie 31 lat [2]. 

Jak wyglądają wskazujące na Hashimoto wyniki badań? Po pierwsze, w pełni rozwiniętej chorobie Hashimoto badania dają wyniki oznaczające niedoczynność tarczycy — czyli podwyższony poziom TSH i obniżone stężenia hormonów tarczycy (fT3 i fT4). 

Prawidłowy zakres stężeń hormonów tarczycy może różnić się w zależności od laboratorium, generalnie jednak za normy przyjmuje się następujące wartości:

• TSH na poziomie 0,2-0,4 do 4-4,5 mlU/l,
• fT3 na poziomie 4,0-7,4 pmol/l,
• fT4 na poziomie 10-22 pmol/l [1].

W diagnostyce Hashimoto wykonywane są także badania na stężenia autoprzeciwciał, a konkretnie:

• przeciwciał przeciw tyreoperoksydazie (anty-TPO) – to badanie przesiewowe, najbardziej przydatne w diagnostyce Hashimoto (podwyższony poziom anty-TPO występuje u większości osób z tą chorobą),
• przeciwciał przeciwtyreoglobulinie (anty-Tg) – te przeciwciała są dodatkowym narzędziem służącym do diagnozy Hashimoto i przewlekłego zapalenia tarczycy w ogóle. Ich oznaczenie jest konieczne gdy wynik anty-TPO jest prawidłowy (a istnieje podejrzenie choroby Hashimoto) [1].

Jakie inne badania na Hashimoto warto wykonać? W diagnostyce tej choroby koniecznie jest wykonanie badania USG tarczycy, przydatne jest także tzw. badanie BAC, czyli biopsja aspiracyjna cienkoigłowa.

Hashimoto przyczyny

Wiesz już, jak zdiagnozować Hashimoto. A co powoduje tę podstępną chorobę? Przyczyny Hashimoto są złożone. Podobnie jak w przypadku innych chorób autoimmunologicznych, odpowiedź na pytanie o zwiększające ryzyko zachorowania na Hashimoto przyczyny nie jest jednoznaczna. Wydaje się jednak, że znaczenie mają zarówno czynniki genetyczne, jak i czynniki związane ze stylem życia — chociażby stres czy palenie papierosów [1]. 

Wystąpienie choroby Hashimoto często jest również związane z przebyciem infekcji wirusowej lub bakteryjnej. Badania wskazują, że do ujawnienia się choroby Hashimoto może dojść po przebyciu infekcji wirusem Epsteina-Barr (czyli mononukleozą zakaźną), a także wirusem różyczki, świnki, opryszczki, wirusowego zapalenia wątroby typu C oraz bakteriami Helicobacter pylori i Yersinia enterocolitica [3-6]. 

Schudnij w Respo
pod okiem dietetyka!

Dopasuje Ci idealny plan zgodnie z Metodą Respo, jedyną w Polsce metodą odchudzania ze skutecznością potwierdzoną badaniami naukowymi.

Sprawdź pakiety z dietą

Hashimoto objawy 

Choroba Hashimoto jest rodzajem niedoczynności tarczycy, jej objawy są identyczne, jak objawy “zwyczajnej” niedoczynności tarczycy. Szczegółową listę zawierającą objawy Hashimoto i objawy niedoczynności tarczycy znajdziesz w naszym artykule. 

Wskazujące na Hashimoto objawy to między innymi:

• problemy z zapamiętywaniem, senność, osłabienie koncentracji — to najczęściej opisywane przez osoby cierpiące na chorobę Hashimoto objawy neurologiczne;
• wskazujące na Hashimoto objawy skórne to nadmiernie przesuszona skóra oraz wypadanie włosów (najczęściej), a nietypowe objawy Hashimoto związane ze skórą to pokrzywka i świąd. Hashimoto może również predysponować do wystąpienia takich schorzeń skóry jak bielactwo, łysienie plackowate czy liszaj płaski [7];
• obrzęki — zwłaszcza tzw. obrzęk śluzowaty, który może występować m.in. w obrębie twarzy i powiek, co sprawia, że może pojawić się charakterystyczna dla Hashimoto opuchlizna twarzy;
• charakterystyczne dla Hashimoto objawy psychiczne to m.in. depresja i apatia [8];
• inne objawy Hashimoto to m.in. przybieranie na wadze, zaparcia, skłonności do niskiego ciśnienia krwi, chrypka i ciągłe poczucie zimna.

Tym, co wyróżnia chorobę Hashimoto spośród innych rodzajów niedoczynności tarczycy, jest zwiększony stan zapalny, a także skłonność do współwystępowania innych chorób autoimmunologicznych, takich jak łuszczyca, reumatoidalne zapalenie stawów czy celiakia. Warto więc zwrócić uwagę na inne nieprawidłowości (nie tylko te związane stricte z tarczycą) i skonsultować je z lekarzem.

Hashimoto leczenie

Leczenie Hashimoto jest bardzo podobne do leczenia niedoczynności tarczycy spowodowanej innymi przyczynami. Lek na niedoczynność tarczycy to syntetyczny hormon (tyroksyna) podawany doustnie. Pozwala on uzupełnić brakujące hormony, nie leczy jednak samej choroby. Leki hamujące odpowiedź zapalną, takie jak sterydy czy immunosupresanty są nieskuteczne w leczeniu i nie są zalecane — zwłaszcza ze względu na liczne działania niepożądane. 

Hashimoto dieta

Co jeść przy Hashimoto? I, co dla wielu osób jeszcze bardziej istotne: czego nie jeść przy Hashimoto? W przypadku tej choroby zastosowanie mają wszystkie ogólne zalecenia dla osób z niedoczynnością tarczycy, o czym pisaliśmy w tym artykule. Ponieważ jest to choroba autoimmunologiczna, dieta przy Hashimoto powinna działać przeciwzapalnie [9].

Co to oznacza w praktyce? Łagodząca objawy Hashimoto dieta powinna być bogata w przeciwzapalne kwasy omega-3. Ważne w kontekście żywieniowym są zarówno ich źródła roślinne (pestki dyni, siemię lniane, nasiona chia, orzechy), zawierające kwas alfa-linolenowy, jak i źródła zwierzęce (łosoś, pstrąg tęczowy, makrela, śledź, węgorz), które dostarczają kwasów EPA i DHA. Obok omega-3 o potencjał antyoksydacyjny organizmu dba również witamina C. Jest ona antyoksydantem i ma wpływ na zachowanie potencjału oksydacyjnego w komórkach tarczycy, odpowiada także za syntezę tyrozyny, której niedobór powoduje niedoczynność tarczycy. Dzienne zapotrzebowanie można spokojnie zrealizować, jedząc warzywa i owoce każdego dnia, dlatego suplementacja kwasu askorbinowego nie jest w większości przypadków konieczna.

Co jeszcze warto uwzględnić w codziennych posiłkach? Dieta w Hashimoto powinna zawierać pochodzące z roślin związki o potencjale przeciwzapalnym. Chodzi  zwłaszcza o polifenole — zawarte m.in. w owocach jagodowych antocyjany, katechiny z zielonej herbaty czy też obecny w ciemnych winogronach resweratrol. Niezwykle korzystne są również związki z grupy karotenoidów — w tym beta-karoten, a także likopen obecny w pomidorach i przetworach pomidorowych. 

Dieta w chorobie Hashimoto może przynieść dodatkowe korzyści, jeśli wzbogacimy ją w produkty fermentowane — chociażby kefir, jogurt naturalny, maślankę, kimchi, kombuchę, czy ogórki kiszone. Są one bogate w probiotyki, które wpływają na właściwy stan nabłonka jelitowego oraz mikrobiotę jelitową i mają niebagatelne znaczenie w zmniejszaniu nasilenia stanu zapalnego i reakcji autoimmunologicznych [1,10].

Łagodząca objawy Hashimoto dieta: czego nie wolno jeść?  Wokół tego pytania narosło tak wiele mitów, że lista produktów, których podobno „nie wolno” jeść jest długa. Sprawdźmy, ile jest prawdy w mitach i które produkty zostały (często niesłusznie) oskarżone o pogarszanie stanu osób z chorobą Hashimoto:

• Warzywa kapustne, czyli m.in. kapusta, brokuły, kalafior, kalarepa, jarmuż, rzepak czy gorczyca

Ich obecność w diecie może ograniczać produkcję hormonów tarczycy, w szczególności gdy masz problem z niewystarczającym spożyciem jodu. Ze względu na wysoką wartość odżywczą warzyw kapustnych zdecydowanie nie warto całkowicie eliminować ich z diety. Na pewno warto natomiast zwrócić uwagę na właściwą obróbkę termiczną i odpowiednio wysokie spożycie jodu.

• Gluten

Na pytanie: „jaka dieta przy Hashimoto?” wiele osób odpowiada: bezglutenowa. Czy to słuszne stwierdzenie? Nie do końca! 

Gluten jest białkiem występującym w największej ilości w ziarnach pszenicy, żyta oraz jęczmienia. Wśród pacjentów z chorobą Hashimoto, faktycznie często obserwuje się współwystępowanie celiakii, a więc choroby wymagającej eliminacji glutenu z diety. Uważa się więc, że istnieje związek pomiędzy nietolerancją glutenu a autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy. Jeżeli chorujesz na Hashimoto, diagnostyka w kierunku  celiakii i nietolerancji glutenu jest warta rozważenia — obecnie jest ona zalecana u wszystkich dzieci z chorobą Hashimoto, badania naukowe wskazują jednak, że warto ją wykonywać również u dorosłych [11,12]. Jeżeli wynik takiego testu będzie dodatni, należy zastosować dietę bezglutenową (w tym miejscu warto zaznaczyć, że dieta bezglutenowa w celiakii jest dietą na całe życie). W badaniach naukowych wykazano ponadto, że dieta bezglutenowa u osób ze współwystępującą z celiakią chorobą Hashimoto ma pozytywny wpływ na obniżenie stężeń autoprzeciwciał związanych z tarczycą (anty-TPO, anty-Tg) [13]. 

A co z osobami, u których Hashimoto nie wiąże się z celiakią ani nietolerancją glutenu? W metaanalizie z roku 2020 możemy przeczytać, że dieta bezglutenowa faktycznie ma pozytywny wpływ na obniżenie przeciwciał przeciwtarczycowych — ale tylko u chorych ze współwystępującą celiakią [13]. Na ten moment nie istnieją przekonujące dowody na to, że do poprawy dochodzi również u pacjentów bez celiakii, którzy chorują jedynie na Hashimoto. Warto też pamiętać, że dieta bezglutenowa jest często niedoborowa w składniki odżywcze — w tym żelazo, cynk i błonnik, a bogata w nasycone kwasy tłuszczowe. Jej stosowanie bez wyraźnej potrzeby nie jest więc wskazane ani uzasadnione.

• Soja

Soja to kolejny produkt obwiniany często o pogorszenie funkcjonowania tarczycy — niektórzy mówią wręcz o soi jako o produkcie zakazanym przy niedoczynności tego narządu. Owszem, istnieją pewne dowody na to, że mieszanki mleczne oparte o białko sojowe mogą powodować problemy z tarczycą u niemowląt — tylko że najnowsze dowody wskazują, że nie chodzi tu o wszystkie niemowlęta, a jedynie te, u których występuje wrodzona niedoczynność tarczycy [14].

A co z dorosłymi chorującymi na niedoczynność? Faktycznie wydaje się, że teoria przemawia za eliminacją soi z diety — a to ze względu na fakt, że tzw. fitoestrogeny obecne w soi mają zdolność hamowania działania enzymu — perosksydazy tarczycowej i przez to, obniżania produkcji hormonów tarczycy. A co z praktyką? Wyniki opublikowanej w roku 2019 metaanalizy wskazują, że spożycie soi wpływa na nieznaczne podwyższenie poziomów TSH przy jednoczesnym braku zmian w stężeniach fT3 i fT4 [15]. Takie wyniki oznaczają, że włączanie do diety produktów sojowych nie ma istotnego wpływu na pogorszenie funkcji tarczycy u osób zdrowych i osób z subkliniczną niedoczynnością tarczycy (w takim przypadku mamy zwykle do czynienia z normalnymi poziomami fT3 i fT4 przy podwyższonym stężeniu TSH). U osób z pełnoobjawową niedoczynnością, efekty spożycia soi mogą być bardziej istotne — nie znaczy to jednak, że każda, nawet niewielka ilość soi powinna wywoływać przerażenie. Jedyne, o czym należy pamiętać, to unikanie łączenia produktów sojowych z hormonami tarczycy przyjmowanymi w formie leków — i odczekanie co najmniej kilku godzin między lekiem a ewentualnym posiłkiem zawierającym soję. Takie postępowanie jest konieczne, ponieważ soja może zaburzać wchłanianie syntetycznej tyroksyny. 

• Przetworzona żywność i pokarmy zawierające cukier

Ograniczenie tego rodzaju produktów zawsze przynosi korzyści, a w przypadku chorób autoimmunologicznych te korzyści są szczególnie istotne. Po pierwsze, produkty bogate w cukier czy izomery trans mogą wzmagać stan zapalny — który u osób z chorobami autoimmunologicznymi i tak jest już nasilony. Po drugie — u osób z niedoczynnością tarczycy często obserwowane są podwyższone poziomy „złego cholesterolu”, upośledzona tolerancja glukozy i insulinooporność. W związku z tym włączanie do diety produktów bogatych w cukier, izomery trans kwasów tłuszczowych i nasycone kwasy tłuszczowe będzie szczególnie niewskazane. 

Dołącz do 22601
zadowolonych Podopiecznych!

W Respo każda dieta jest inna, bo dopasowujemy ją idealnie do Ciebie. Osiągnij swój cel zdrowo i na swoich zasadach pod okiem dietetyka klinicznego.

Sprawdź pakiety z dietą

Hashimoto suplementy

Jak wygląda suplementacja przy Hashimoto? Dobra wiadomość jest taka, że większość składników odżywczych da się uzupełnić samą dietą, bez udziału suplementów. Jeśli jednak nie jesteś w stanie zawsze dbać o dobrze zbilansowana dietę albo badania laboratoryjne wskazują na niedobór danego składnika odżywczego, warto wziąć pod uwagę następujące, łagodzące objawy choroby Hashimoto suplementy:

• selen — suplementacja przy niedoborze / pod kontrolą lekarza (przekroczenie granicy między poziomem optymalnym a toksycznym jest bardzo łatwe),
• witamina D — suplementacja wskazana zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym lub przez cały rok, jeśli nie spędzasz zbyt dużo czasu na słońcu,
• kwasy omega-3 – suplementy kwasów omega-3 mają silne działanie przeciwzapalne, są więc szczególnie korzystne w przypadku osób z chorobami autoimmunologicznymi,
• probiotyki / synbiotyki — badania wskazują, że suplementacja synbiotykiem (probiotyk + prebiotyk) może poprawiać stan osób z niedoczynnością tarczycy [16].

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o tym, jak działają poszczególne suplementy diety i kiedy warto je stosować, koniecznie zajrzyj do naszego artykułu o nadczynności i niedoczynności tarczycy. I pamiętaj: suplementy przy Hashimoto mogą być przydatne, nie można jednak zapominać, że podstawą jest zdrowa dieta, a suplementy diety nigdy nie powinny jej zastępować.

I na koniec, ciekawostka: jeśli przyjmujesz zawierający biotynę (witaminę B7) zestaw witamin przy Hashimoto pamiętaj, że może on fałszować wyniki badań krwi. Jak to możliwe? W badaniu analizującym stężenia hormonów tarczycy (m.in. fT4 i TSH) używana jest tzw. metoda biotyna i streptawidyna — a wysokie stężenia biotyny we krwi zaburzają jej działanie. Naukowcy zaobserwowali, że badania tarczycy wykonywane w trakcie przyjmowania biotyny wskazują (często fałszywie) na nieprawidłowości — a tydzień po odstawieniu leków wyniki ulegają normalizacji i niejednokrotnie okazuje się, że poziomy fT4 i TSH u pacjenta są jak najbardziej prawidłowe [17].

Masz Hashimoto i nie wiesz, jak ugryźć temat diety? Lepiej nie eksperymentuj i zgłoś się do ekipy, która pomogła już setkom osób dopasować idealną dietę w schorzeniach tarczycy. W Centrum Respo dobre samopoczucie i gubienie zbędnych kilogramów jest na wyciągnięcie ręki i Hashimoto nie jest przeszkodą w osiąganiu celów.

Piśmiennictwo:

1. Ostrowska L. Orywal K. Stefańska E. Diagnostyka laboratoryjna w dietetyce. Ostrowska L, red. Warszawa: PZWL; 2018
2. Amino N, Tada H, Hidaka Y, Hashimoto K. History of Hashimoto’s Disease—Hashimoto’s Disease and Dr. Hakaru Hashimoto. Endocrine journal. 2002; 49(4): 393-7.
3. Zangiabadian M, Mirsaeidi M, Pooyafar MH, Goudarzi M, Nasiri MJ.  Asociations of Yersinia enterocolitica infection with autoimmune thyroid diseases: A systematic review and meta-analysis. Endocrine, Metabolic & Immune Disorders-Drug Targets (Formerly Current Drug Targets-Immune, Endocrine & Metabolic Disorders). 2021; 21(4): 682-7.
4. Janegova A, Janega P, Rychly B, Kuracinova K, Babal P. The role of Epstein-Barr virus infection in the development of autoimmune thyroid diseases. Endokrynol Pol. 2015; 66(2): 132-6.
5. Desailloud R, Hober D. Viruses and thyroiditis: an update. Virology Journal. 2009; 6(1): 5.
6. Choi YM, Kim TY, Kim EY, Jang EK, Jeon MJ, Kim WG, et al. Association between thyroid autoimmunity and Helicobacter pylori infection. Korean J Intern Med. 2017;32(2):309-13.
7. Haritha S, Sampath KK. Skin manifestations of hypothyroidism-A clinical study. IOSR J Dent Med Sci. 2013;7(2):58-60.
8. Samuels MH. Psychiatric and cognitive manifestations of hypothyroidism. Current Opinion in Endocrinology, Diabetes and Obesity. 2014;21(5):377-83.
9. Pastusiak K, Michałowska J, Bogdański P, editors. Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy. Forum Zaburzeń Metabolicznych; 2017
10. Knezevic J, Starchl C, Tmava Berisha A, Amrein K. Thyroid-gut-axis: how does the microbiota influence thyroid function? Nutrients. 2020;12(6):1769
11. Husby S, Koletzko S, Korponay-Szabó IR, et al.: European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition guidelines for the diagnosis of coeliac disease. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2012, 54:136-60.
12. Roy A, Laszkowska M, Sundström J, Lebwohl B, Green PH, Kämpe O, et al. Prevalence of celiac disease in patients with autoimmune thyroid disease: a meta-analysis. Thyroid. 2016;26(7):880-90.
13. Passali M, Josefsen K, Frederiksen JL, Antvorskov JC. Current evidence on the efficacy of gluten-free diets in multiple sclerosis, psoriasis, type 1 diabetes and autoimmune thyroid diseases. Nutrients. 2020;12(8):2316
14. Testa I, Salvatori C, Di Cara G, Latini A, Frati F, Troiani S, et al. Soy-based infant formula: are phyto-oestrogens still in doubt? Frontiers in nutrition. 2018;5:110.
15. Otun J, Sahebkar A, Östlundh L, Atkin SL, Sathyapalan T. Systematic review and meta-analysis on the effect of soy on thyroid function. Scientific reports. 2019;9(1):1-9.
16. Talebi S, Karimifar M, Heidari Z, Mohammadi H, Askari G. The effects of synbiotic supplementation on thyroid function and inflammation in hypothyroid patients: A randomized, double‑blind, placebo‑controlled trial. Complementary Therapies in Medicine. 2020;48:102234
17. Ardabilygazir A, Afshariyamchlou S, Mir D, Sachmechi I. Effect of high-dose biotin on thyroid function tests: case report and literature review. Cureus. 2018;10(6).