Sok z buraka. Właściwości, przeciwwskazania i przepis

Kluczowe wnioski

• Według badań, sok z buraka może obniżać ciśnienie (choć nie jest zalecane jego łączenie z lekami na nadciśnienie), poprawiać wydolność treningową, a także pomagać obniżyć markery stanu zapalnego. Dodatkowo polecany jest przy anemii.
• Sok z buraków jest odradzany w przypadku niedoczynności tarczycy oraz kamicy nerkowej.

Burak, czyli polskie superfood

Burak to warzywo na stałe zakorzenione w polskiej kulturze – wystarczy przypomnieć sobie wigilijny barszcz, czy buraczki zasmażane.

Zresztą: w obecnych czasach burak zyskuje prawdziwie nowe życie – a sałatki, czy carpaccio z buraka to dziś synonim nowoczesnej kuchni w dobrym stylu.

I nic dziwnego – bo burak to nie tylko ciekawy, lekko słodki smak i piękny purpurowy kolor, ale także moc składników odżywczych i bioaktywnych, których obecność sprawia, że burak zaliczany jest przez ekspertów do grona tzw. superfoods. 

Prawdziwym żywieniowym hitem ostatnich lat jest jednak nie sam burak – a sok z buraka. Skąd jego fenomen?

Po pierwsze, sok można wypić w każdej chwili – jako przekąskę albo do posiłku. Jest więc niezwykle „wygodny”. Dodatkowo sok wyciskany z buraka to najlepszy sposób na „zjedzenie” surowego warzywa – czyli tej wersji buraka, która jest najbogatsza w składniki odżywcze i bioaktywne.

W końcu surowy burak pokrojony w kostkę nie jest zbyt apetyczny, za to surowy burak przerobiony na sok z buraka czerwonego… to już inna sprawa (choć trzeba pamiętać, że robiąc sok tracimy część składników odżywczych wyrzucanych wraz z “miąższem”).

Jak wyglądają charakteryzujące taki sok z buraka wartości odżywcze? Sprawdźmy!

⏩ 1. Kaloryczność

Sok z buraka należy do produktów dość niskokalorycznych – w końcu sam surowiec wyjściowy, czyli burak także ma mało kalorii. Konkretne informacje o kaloryczności soku z buraka znajdziesz poniżej: 

Czysty sok z buraka kcal w 100 ml: ok. 40 kcal – kalorie pochodzą głównie z naturalnie występujących cukrów, a w mniejszym stopniu – z niewielkiej ilości błonnika i białka [1].

Czyli szklanka soku z buraka (250 ml) to 100 kcal.

Jak widzisz, sok z surowego buraka ma dość mało kalorii w przeliczeniu na 100 ml – zwykle pijemy go jednak w większej ilości, a szklanka takiego soku to już ok. 100 kcal.

Warto więc pamiętać, że, podobnie jak w przypadku innych soków z warzyw i owoców, dobrze zachować umiar – 1 szklanka dziennie przyniesie nam bowiem korzyści, ale już kilka może dość mocno przyczynić się do nadwyżki kalorycznej.

Dlaczego?

Przede wszystkim dlatego, że płyny sycą gorzej od produktów stałych, a sok z buraka nasyci nas na krócej niż „cały” burak, np. gotowany albo pieczony.

Zresztą – wypicie dużej objętościowo ilości soku z buraka jest łatwiejsze niż zjedzenie np. 0,5 kg pieczonych buraków. Sokiem dużo łatwiej więc „zbudować” nadwyżkę kaloryczną.

⏩ 2. Indeks glikemiczny

Czy sok z buraka nadaje się dla osób z insulinoopornością i cukrzycą?

Żeby odpowiedzieć na to pytanie, warto sprawdzić, jaki indeks glikemiczny ma surowiec „bazowy”, czyli burak.

W tym wypadku trzeba rozróżnić 2 sprawy: indeks glikemiczny buraka surowego i indeks glikemiczny buraka gotowanego/pieczonego.

Burak poddany obróbce termicznej ma indeks glikemiczny wynoszący ok. 60-65 (czyli tzw. średni indeks glikemiczny) – natomiast burak surowy ma indeks glikemiczny 2 razy niższy, wynoszący ok. 30 [2]. 

Indeks glikemiczny soku z buraka surowego będzie więc zbliżony raczej do tej drugiej wartości – choć trzeba wziąć poprawkę na to, że ze względu na stopień rozdrobienia surowca, charakteryzujący sok z buraka indeks glikemiczny będzie nieco wyższy niż w przypadku całego buraka surowego.

Czyli indeks glikemiczny soku z buraka to około 30-35.

Oznacza to, że sok z buraka nadaje się do picia przez osoby z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej – bo charakteryzuje się niższym indeksem glikemicznym niż np. popularny sok jabłkowy, czy pomarańczowy.

⏩ 3. Witaminy

Podobnie jak sam burak, również sok z buraka jest szczególnie bogaty w takie składniki jak potas, foliany, czy żelazo. A konkretnie?

Zawartość witamin i minerałów w szklance (250 ml) [3]:

• 2 mg żelaza,
• 45 mg magnezu,
• 500 mg potasu,
• 28 mg wapnia,
• 125 µg folianów,
• 10 mg witaminy C.

Zawartość witamin i składników mineralnych w soku z buraka może się różnić – a więcej wartościowych składników będzie miał świeżo wyciskany 100% sok z buraka niż „sklepowy” sok, zwłaszcza zmieszany z wodą.

Właściwości soku z buraka

Skąd moda na sok z czerwonego buraka? Sok z buraka czerwonego to dużo więcej niż same „podstawowe” składniki odżywcze – to także moc składników bioaktywnych. I to właśnie one tkwią u źródła charakteryzujących sok z buraka właściwości zdrowotnych. 

O jakich składnikach mowa? Sok z czerwonego buraka to źródło [4,5]: 

• flawonoidów i kwasów fenolowych – sok z buraka zawiera m.in. kwercetynę, luteolinę, epikatechinę i kwas kawowy, czyli związki o właściwościach przeciwutleniających oraz rutynę, która wpływa na wzmocnienie naczyń krwionośnych,
• betalain, które odpowiadają za charakterystyczny kolor buraka i są głównym źródłem jego właściwości przeciwutleniających – wśród betalain wyróżniamy dwie grupy związków: betacyjaniny i betaksantyny, które mają szczególnie silny wpływ na ochronę błon komórkowych przed uszkodzeniami spowodowanymi przez wolne rodniki,
• nieorganiczne związki azotu, które w organizmie są przekształcane do tlenku azotu – dzięki temu mają wpływ na obniżenie ciśnienia, a także poprawę przepływu krwi, skurczów mięśni i funkcję płuc.

Wnioski? Charakteryzujące sok z buraka właściwości zdrowotne obejmują:

• działanie przeciwutleniające i co za tym idzie: przeciwzapalne,
• obniżanie ciśnienia tętniczego,
• poprawę przepływu krwi przez naczynia krwionośne i wzmocnienie skurczów mięśniowych,
• wspomaganie leczenia niedokrwistości (hasło “sok z buraka żelazo” ma tutaj kluczowe znaczenie).

Kiedy i jak długo można pić sok z buraka?

Jak pić sok z buraka? Nie ma konkretnych rekomendacji dotyczących tego, ile soku z buraka warto pić i jak długo oraz kiedy należy to robić. Pewne wskazówki w tym zakresie mogą nam jednak przynieść wyniki badań naukowych. 

Ile natomiast pić soku z buraka dziennie? Według badań naukowych [6-8]:

• 70 ml soku z buraka dziennie wypijanego codziennie przez 7 dni może poprawić wytrzymałość w trakcie aktywności u osób z niewydolnością serca,
• 70-250 ml soku z buraka dziennie może obniżać ciśnienie tętnicze, choć wydaje się, że lepsze efekty daje jego większa dawka (> 140 ml dziennie), stosowana przez co najmniej 14 dni,
• 70-140 ml soku z buraka może poprawiać wytrzymałość i wydolność sportowców (m.in. poprzez podwyższenie maksymalnego pułapu tlenowego, wydłużenie czasu do zmęczenia w trakcie wykonywania ćwiczeń).

Jak długo można pić sok z buraka? Aktualnie wydaje się, że nie ma „górnego” limitu dla czasu stosowania soku z buraka – spokojnie możemy go więc włączać do codzienne diety nawet przez długi czas.

Warto jednak pamiętać o tym, że szklanka soku z buraka to ok. 100 kcal, trzeba się więc liczyć z tym, że taki sok wypijany codziennie może być źródłem nadwyżki kalorycznej.

Kiedy pić sok z buraka? Jeśli stosujesz sok z buraka dla ogólnej poprawy zdrowia, nie ma konkretnych rekomendacji, kiedy należy go pić – możesz pić taki sok po posiłkach, rano albo wieczorem – sok z buraka na czczo też będzie dozwoloną opcją.

Jeśli jednak stosujesz sok z buraka w celu poprawy wyników sportowych, Australijski Instytut Sportu rekomenduje, by pić go przez kilka dni przed planowanym dużym wysiłkiem (np. zawodami) lub jednorazowo, 2-3 godziny przed treningiem/zawodami – strategie mogą być różne i tak naprawdę nie ma jednej najlepszej [9]. 

Sok z buraka – na co pomaga?

Czy sok z buraka jest zdrowy? Tak, jak najbardziej, choć jak każdy inny sok w nadmiarze będzie przyczyniał się do nadwyżki kalorycznej.

Tym, co wyróżnia go na tle innych soków z owoców i warzyw, są charakteryzujące sok z buraka właściwości prozdrowotne.

Na co jest dobry sok z buraka? Do najczęściej wymienianych korzyści z jego spożycia zalicza się wpływ na wydolność w trakcie aktywności fizycznej i na obniżenie ciśnienia. Ale to nie wszystko!

⏩ 1. Sok z buraka na ciśnienie

Czy sok z buraka obniża ciśnienie? Owszem – a badania wskazują, że picie soku z buraka może obniżać ciśnienie skurczowe o średnio 4,5 mg Hg, a ciśnienie rozkurczowe – o ok. 1 mm Hg [10].

Główną odpowiedzialność za taki stan rzeczy ponoszą zawarte w burakach nieorganiczne azotany, które są w organizmie przekształcane do tlenku azotu. Tlenek azotu przyczynia się do rozszerzenia tętnic – a to z kolei wpływa na redukcję ciśnienia.

Co ciekawe – nie tylko związki azotu mają znaczenie dla obniżania ciśnienia – już same przeciwutleniacze z soku buraka mają podobny efekt [11].

Kiedy sok z buraka na ciśnienie jest najskuteczniejszy? Wydaje się, że największe korzyści z picia soku z buraka odnoszą mężczyźni, a także osoby z BMI > 25 (czyli z nadwagą).

Sok z czerwonego buraka działa też skuteczniej gdy „wyjściowe” ciśnienie jest już wysokie – czyli u osób z normalnym ciśnieniem efekt nie będzie raczej widoczny [12].

Wnioski? Naturalny sok z buraka może być ciekawym i pomocnym dodatkiem do diety na nadciśnienie – choć nie zastąpi takich interwencji prowadzących do obniżenia ciśnienia jak redukcja masy ciała, odstawienie alkoholu czy ogólnie zbilansowana dieta, np. typu DASH. 

⏩ 2. Sok z buraka przed treningiem

Jak już wiesz, sok z buraka czerwonego to świetny dodatek do diety osób regularnie uprawiających sport.

Po raz kolejny odpowiedzialne są tu nieorganiczne związki azotu – ich spożycie przed wysiłkiem może poprawiać wydolność, zmniejszać tzw. „koszt tlenowy” wysiłku i co za tym idzie poprawiać ogólne wyniki sportowe.

Aktualnie uważa się, że picie soku z buraka może także poprawiać siłę mięśni – i wpływać zarówno na wytrzymałość w trakcie aktywności tlenowej (np. biegów długodystansowych), jak i beztlenowej (np. sprintu).

Kiedy w takim razie pić sok z buraka?

Najlepiej pić sok z buraka ok. 2,5 godziny przed treningiem, bo po takim czasie we krwi pojawia się maksymalne stężenie jego metabolitów.

Efektywne może być zarówno picie soku z buraka „jednorazowo”, przed wysiłkiem, jak i regularnie, np. codziennie przez kilka-kilkanaście dni przed zawodami lub planowaną aktywnością [9].

⏩ 3. Sok z buraka a cukrzyca

Co daje sok z buraka poza wpływem na ciśnienie i efektywność treningów?

Pewne korzyści z jego picia mogą odnieść osoby chorujące na cukrzycę: badania wskazują, że sok z czerwonego buraka pomaga obniżyć markery stanu zapalnego – co ma wpływ, chociażby na zmniejszenie ryzyka powikłań cukrzycy [13].

Sok z buraka a cukrzyca to też zagadnienia związane z kontrolą glikemii. Czy sok z buraka obniża cukier?

Wnioski płynące z badań nie są jedoznaczne, ale w badaniu z 2021 roku wykazano, że spożycie 100 g surowych buraków dziennie pomaga obniżyć stężenie glukozy na czczo [14].

Czy sok z buraka będzie miał podobne działanie? Możliwe – choć trzeba wziąć pod uwagę, że sok z buraka i surowy burak to nie to samo (w soku pozbywamy się dużej części błonnika).

Sok z buraka ma dość niski indeks glikemiczny, nie będzie więc szkodliwy dla osób z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej – choć lepiej jest w takiej sytuacji pić sok z buraka do posiłku, a nie na czczo.

⏩ 4. Sok z buraka na anemię

Czy sok z buraka poprawia morfologię? Sok z buraka (i same buraki) są dobrym źródłem żelaza – stąd pomysł, by stosować sok z buraka na anemię.

Szklanka soku z buraka zawiera ok. 2 mg żelaza, czyli realizuje dzienne zapotrzebowanie dorosłego mężczyzny na żelazo w ok. 20%, a dorosłej kobiety – w ok. 11%.

Sok z czerwonego buraka będzie dodatkowo wspomagać leczenie anemii wywołanej niedoborem folianów – szklanka takiego soku zawiera ok. 125 µg folianów – czyli realizuje dzienne zapotrzebowanie w 30%.

⏩ 5. Sok z buraka na wątrobę

Wiele osób odpowie, że sok z buraka na wątrobę to niezawodny sposób, by poprawić stan zdrowia tego ważnego narządu.

Co na to badania? Spożycie surowych buraków może obniżać poziom enzymów wątrobowych (AST i ALT) u pacjentów z cukrzycą, z kolei w badaniach na szczurach wykazano, że sok z buraka chroni komórki wątroby przed zniszczeniem i zgubnym wpływem niektórych toksyn [14,15].

⏩ 6. Sok z buraka a cholesterol

Badania wskazują, że sok z buraka a cholesterol to zagadnienie warte uwagi.

W badaniu z 2015 prowadzonym wśród osób aktywnych fizycznie wykazano, że picie soku z buraka przez 15 dni podwyższało stężenie „dobrego” cholesterolu HDL, a obniżało stężenie „złego” LDL.

I wcale nie były to mało znaczące wartości – bo wśród osób badanych stężenie HDL-chol wzrosło ze średnio 43 mg/dl do średnio 50 mg/dl, a stężenie LDL-chol spadło ze średnio 130 mg/dl do średnio 119,5 mg/dl [16].

⏩ 7. Sok z buraka a tarczyca

Sok z buraka ma pozytywny wpływ na większość naszych narządów, ale… są pewne wyjątki. A takim wyjątkiem może być tarczyca. Oczywiście – przeciwutleniacze zawarte w burakach będą działać na tarczycę pozytywnie, chociażby poprzez zmniejszenie nasilenia stanu zapalnego, jest jednak pewne „ale”.

A tym ale są nieorganiczne azotany – związki, które świetnie poprawiają ciśnienie i wytrzymałość w trakcie wysiłku, ale mają też swoją ciemną stronę. I to właśnie przez nie sok z buraka a tarczyca to zagadnienie, które wzbudza dużo kontrowersji.

Okazuje się bowiem, że nieorganiczne azotany mogą „przeszkadzać” tarczycy w wykorzystywaniu jodu.

W efekcie dochodzi do niedoboru hormonów tarczycy i niedoczynności tego narządu. Co na to badania?

Wydaje się, że wszystko zależy od ilości soku z buraka i czasu jego stosowania.

Na przykład picie 140 ml soku z buraka przez tydzień nie pogarsza funkcjonowania tarczycy – ale już jedzenie powyżej 250 g buraków dziennie zwiększa ryzyko jej niedoczynności [17,18].

Warto o tym pamiętać, nie pić soku z buraka w myśl zasady „im więcej, tym lepiej” i po prostu zachować umiar.

⏩ 8. Sok z buraka w ciąży i sok z buraka dla dzieci

Czy dzieci i kobiety w ciąży mogą pić sok z buraka?

Zacznijmy od ciężarnych: sok z buraka w ciąży może być dobrym pomysłem, zwłaszcza u kobiet, które chorują na nadciśnienie. Podwyższone ciśnienie często lubi pojawiać się właśnie w okresie ciąży, nawet jeśli wcześniej taki problem nie występował.

W takiej sytuacji sok z buraka może być dobrym dodatkiem do diety, prowadzącym do delikatnej redukcji ciśnienia – warto jednak pamiętać, by nie przesadzać z jego ilością (chociażby dlatego, że nadmiar nieorganicznych związków azotu może niekorzystnie wpłynąć na tarczycę) [19].

Dodatkową zaletą soku z buraka jest wysoka zawartość żelaza i folianów, które są szczególnie istotne dla kobiet w ciąży.

Żelazo to oczywiście kluczowy składnik czerwonych krwinek i sposób na obniżenie ryzyka anemii, za to foliany to w ciąży totalny must-have – zresztą wystarczy przypomnieć sobie dane o ich obowiązkowej suplementacji w tym okresie.

Niedobór folianów w diecie ciężarnych prowadzi do tzw. defektów cewy nerwowej dziecka – stąd tak ważna jest ich suplementacja i odpowiednie spożycie (i tu na scenę wkracza właśnie sok z buraka).

⏩ 9. Sok z buraka dla dzieci

A sok z buraka dla dzieci? Choć dzieci raczej nie chorują na nadciśnienie, to picie soku z buraka może im przynieść korzyści związane z witaminami i składnikami mineralnymi (żelazem, folianami, czy potasem) oraz przeciwutleniaczami, które działają przeciwzapalnie i poprawiają ogólny stan zdrowia organizmu.

Po raz kolejny warto pamiętać, by nie podawać dzieciom zbyt dużych ilości sok z buraka, jednak szklanka takiego soku wypita od czasu do czasu nie zaszkodzi – wręcz przeciwnie: przyniesie korzyści, chociażby zapewniając solidną porcję niezbędnych składników odżywczych.

Picie soku z buraka – jakie przeciwwskazania?

Okazuje się, że są sytuacje, w których sok z buraka może zaszkodzić – zwłaszcza wypijany w nadmiarze. 

Oto przeciwwskazania do picia soku z buraka.

• Stosowanie leków na nadciśnienie – sok z buraka obniża ciśnienie, dlatego w połączeniu z lekami na nadciśnienie może doprowadzić do niebezpiecznego spadku ciśnienia krwi (a zbyt niskie ciśnienie nie jest zjawiskiem pożądanym, zwłaszcza jeśli pojawia się nagle). Dlatego jeśli chcesz łączyć klasyczne leki redukujące ciśnienie z sokiem z buraka, najlepiej skonsultuj się z lekarzem – i regularnie korzystaj z ciśnieniomierza.
• Niedoczynność tarczycy – jak już wiesz, azotany zawarte w soku z buraka mogą utrudniać wykorzystywania jodu przez tarczycę i przez to prowadzić do obniżenia syntezy hormonów tarczycowych. Właśnie dlatego, osoby chorujące na niedoczynność tarczycy nie powinny przesadzać ze spożyciem buraków – zwłaszcza jeśli jest to niedoczynność nieleczona albo tzw. subkliniczna niedoczynność tarczycy, w której nie przyjmujemy syntetycznych hormonów, a tarczyca jest szczególnie narażona na czynniki zaburzające jej funkcjonowanie. Abydowiedzieć się więcej o zaleceniach przy tej chorobie, sprawdź, jak powinna wyglądać dieta na niedoczynność tarczycy,
• Kamica nerkowa i skłonności do powstawania kamieni nerkowych – buraki są bogatym źródłem szczawianów, które mocno przyczyniają się do tworzenia kamieni nerkowych. Dlatego jeśli w przeszłości wystąpiła u Ciebie kolka nerkowa, albo wyniki USG lub badania moczu wskazują na obecność kamieni nerkowych, duże dawki soku z buraka mogą pogorszyć problem.
• Alergia – alergia na buraka nie jest częstym zjawiskiem, jednak z oczywistych powodów będzie przeciwwskazaniem do picia buraczanego soku.

Przepis na sok z buraka

Przepis na sok z buraka to hasło często wyszukiwane w Internecie. Sposobów na taki sok jest kilka – zarówno jeśli chodzi o potrzebny sprzęt, jak i składniki. Zacznijmy jednak od podstaw: czyli od kuchennych akcesoriów.

Przepis na sok z buraka najczęściej wymaga wykorzystania sokowirówki lub wyciskarki wolnoobrotowej.

Konkretny wybór sprzętu zależy od preferencji, tego jak szybko chcemy uzyskać sok i na jakich parametrach nam zależy (sok z sokowirówki będzie bardziej „klarowny”, ale mniej trwały i bardziej napowietrzony – za to powstanie szybciej niż sok robiony w wyciskarce). Ale jeśli nie posiadasz sokowirówki ani wyciskarki i nie chcesz w nie inwestować, to z pomocą przychodzi blender.

Dobry sok z buraka można przygotować także przy pomocy mocnego blendera – ale trzeba pamiętać, że w ten sposób uzyskamy raczej smoothie, a nie „czysty” sok (żeby powstał sok, takie zblendowane buraki trzeba przecisnąć przez sitko).

Niezależnie od tego, który sprzęt wybierzesz, buraka trzeba najpierw umyć, obrać ze skórki i pokroić na mniejsze części – a następnie przepuścić przez sokowirówkę, wyciskarkę lub zblendować. 

Co ze składnikami? Podstawą jest oczywiście sam burak – a jeśli nie przeszkadza Ci smak zwykłego, surowego buraka, to Twój przepis na sok z buraka nie musi zawierać żadnych innych składników.

Większość osób nie przepada jednak za dość mdłym, ziemistym smakiem buraczanego soku i szuka sposobów, by go urozmaicić. Do soku wystarczy wówczas dodać inne owoce i warzywa – najlepiej o słodkim i kwaśnym smaku, tak by gotowy produkt nabrał „charakteru”. 

Najlepsze dodatki do soku z buraka? Świetnie sprawdzą się, chociażby marchewka, jabłka i pomarańcze, ale tak naprawdę możesz też postawić na mniej popularne opcje i wzbogacić sok z buraka np. w truskawki czy wiśnie (można dodać mrożone). 

Konkretny przepis? Bardzo proszę!

Sok z buraka – przepis z dodatkami:

• 3 buraki,
• 1 jabłko,
• 1 pomarańcza,
• 1 marchewka.

Wszystkie składniki umyj, obierz ze skórki i podziel na mniejsze części. Przeciskaj przez sokowirówkę/wyciskarkę. Pij od razu po wyciśnięciu. 

Jakie wartości odżywcze będzie miał taki sok z buraka?

Poza mocą żelaza, folianów i potasu, będzie dodatkowo zawierał solidną dawkę przeciwutleniającego beta-karotenu oraz witaminy C.

Buraki dostępne są cały rok, dlatego nie ma konieczności, by robić sok z buraka na zimę – tzn. by go pasteryzować i przechowywać w formie „weków”.

Wystarczy kupić buraki w najbliższym sklepie i wzbogacić je w sezonowe owoce dla smaku – zimą świetnym wyborem będą np. wymienione wyżej jabłka czy pomarańcze.  

Sok z buraka czy zakwas?

Na koniec warto rozstrzygnąć jeszcze kluczową kwestię. A mianowicie: sok z buraka czy zakwas – co jest lepsze i co wybrać?

To kwestia indywidualna – świeży sok z buraka, z dodatkiem owoców jest przez większość osób uważany za smaczniejszy niż dość „wyrazisty” buraczany zakwas, dlatego jego picie na co dzień jest zwyczajnie łatwiejsze.

Z drugiej strony sok z kiszonych buraków ma probiotyki i będzie dużo lepszym rozwiązaniem dla osób, które obawiają się kamicy nerkowej.

Tak naprawdę wszystko zależy jednak od indywidualnych preferencji smakowych – bo obydwa rodzaje buraczanego soku mają zbliżone właściwości i przynoszą podobne korzyści zdrowotne.

Podsumowanie

Trzeba pamiętać, że sok z buraka, choć zdrowy, nie jest magicznym sposobem na problemy ze zdrowiem, a jego nadmiar w diecie będzie sie przyczyniał nie tylko do większego ryzyka niedoczynności tarczycy, ale także do nadwyżki kalorycznej i przybierania na wadze.

Wnioski? Sok z buraka – czy to świeży, czy kiszony jest dobrym dodatkiem: ale tylko do zdrowej, zbilansowanej diety – bo to właśnie taka dieta stanowi klucz do profilaktyki nadciśnienia, czy poprawy zdolności wysiłkowych.

Jak ją skomponować? Dietetycy Centrum Respo chętnie pomogą i tak dopasują dla Ciebie dietę, by była nie tylko skuteczna i bezpieczna, ale przede wszystkim: przyjemna.

Piśmiennictwo: