Alergia pokarmowa u dziecka. Objawy i leczenie

Kluczowe wnioski

• Alergia pokarmowa u dziecka może objawiać się na wiele różnych sposobów. Często są to objawy właśnie ze strony układu pokarmowego, ale także oddechowego i widoczne na skórze.
• Alergia na białka obecne w mleku to najczęstsza w przypadku najmłodszych.
• Diety eliminacyjne spowodowane alergiami pokarmowymi mogą skutkować niedoborami. Dlatego rekomenduje się, aby tę kwestię omówić z dietetykiem.

Rodzaje alergii pokarmowych u dzieci

Liczba osób dotknięta chorobami alergicznymi rośnie. Alergiczny nieżyt nosa dotyka nawet 25% dorosłych, a alergie pokarmowe dotyczą około 5-13% osób.

Pojawiają się one na skutek nadmiernej reakcji układu odpornościowego, która występuje po wniknięciu do organizmu określonej substancji, nazywanej alergenem.

Nadwrażliwość na czynnik zewnętrzny i związana z nim reakcja układu odpornościowego prowadzi z kolei do występowania wielu objawów – takich jak te, wymienione na początku artykułu [1].

Alergie, w tym te pokarmowe, są złożonym problemem. Świadczy o tym ogromna liczba objawów i jeszcze większa liczba czynników wywołujących uczulenia.

Z tego względu powstało wiele kryteriów, według których dzieli się alergie.

Wyróżniamy m.in. reakcje alergiczne [1]:

• IgE-niezależne,
• IgE-zależne,
• mieszane.

Wszelkie podziały nie są szczególnie ważne z praktycznego punktu widzenia. Dietę i tak należy dopasować do indywidualnego przypadku i reakcji organizmu.

Warto jednak wiedzieć o jeszcze jednym rodzaju alergii – alergiach krzyżowych. Cząsteczki substancji wywołujących alergie mogą być do siebie podobne – nawet jeśli pochodzą z różnych źródeł.

Oznacza to, że alergia pokarmowa u dzieci może być związana z alergią wziewną. U malucha uczulonego np. na pyłki brzozy, objawy mogą wystąpić również po spożyciu jabłka. To tylko przykład, a potencjalnych reakcji krzyżowych jest więcej [2]. 

👉 Alergia a nietolerancja pokarmowa – z naszego bloga dowiesz się, jakie są między nimi różnice.

Alergia pokarmowa u dziecka – najczęstsze alergeny

Reakcja alergiczna może zostać wywołana przez różne produkty spożywcze.

Należy jednak zaznaczyć, że najczęstsze alergie pokarmowe u dzieci związane są ze spożywaniem poniższych pokarmów [1]:

• soja,
• ryby,
• pszenica,
• skorupiaki,
• białka mleka krowiego,
• białko jaja kurzego,
• orzeszki ziemne i orzechy.

Alergia pokarmowa na mleko u dzieci, a dokładniej na białka obecne w mleku, to najczęściej występujące uczulenie związane z pokarmami.

Wysoki potencjał alergizujący wykazują również białka występujące w jajach kurzych. Nazwa może zmylić, ale białka występują zarówno w białku, jak i w żółtku. Pomimo tego niektóre dzieci mogą spożywać np. samo żółtko, ponieważ jest słabszym alergenem [2,3]. 

Objawy alergii pokarmowej u dziecka

Alergie pokarmowe u dzieci przejawiają się na wiele różnych sposobów.

Objawy występują po spożyciu określonego pokarmu i mogą dotyczyć różnych układów. W zależności od przypadku możemy mieć do czynienia z jednym lub kilkoma symptomami [4].

Alergie często utożsamiane są z problemami skórnymi, ale czy to jedyna forma ich manifestacji?

Niestety, w przypadku części maluchów reakcja alergiczna nie ogranicza się do samej skóry. Problemy mogą dotyczyć również układu oddechowego lub pokarmowego.

Jako najniebezpieczniejsze postrzega się reakcje anafilaktyczne, które stanowią bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia. Na szczęście są to rzadkie przypadki. Częstość występowania anafilaksji ze względu na wszystkie przyczyny, nie tylko pokarmowe, wynosi 1,5–7,9 na 100 tys. osób rocznie [5]. 

Co powinno szczególnie zaniepokoić rodziców? Jak się objawia alergia pokarmowa u dzieci? 👇

Gdy pojawia się alergia pokarmowa u dziecka, wysypka może być jednym z objawów. Może pojawić się egzema, wysypka, pokrzywka, AZS (atopowe zapalenie skóry). Ale nie wszystkie zmiany skórne są wynikiem alergii pokarmowych i nie zawsze jej towarzyszą.

Alergia pokarmowa u dzieci to także objawy ze strony układu pokarmowego: zaburzenia trawienia i wchłaniania takie jak:

• zaparcia,
• biegunki,
• mdłości,
• refluks,
• wymioty,
• kolki,
• częste ulewanie,
• śluz lub krew w stolcu,
• bóle brzucha,
• brak przyrostu masy ciała.

Objawy alergii pokarmowej u dzieci ze strony układu oddechowego to natomiast: katar, chrypka, kaszel, astma, szybko pojawiające się trudności w oddychaniu, obrzęki, opuchlizny.

Wystarczy jeden produkt, a potencjalnych problemów jest cała masa! Co więcej, objawy są bardzo nieswoiste i mogą być wywoływane przez więcej niż jeden produkt.

Bez wnikliwej obserwacji trudno powiązać je ze spożywanymi posiłkami. To dlatego zdiagnozowanie alergii pokarmowej może być tak trudne i długotrwałe.

Jak przygotowywać posiłki przy alergii pokarmowej?

Wprowadzenie dopasowanej diety eliminacyjnej pozwala zlikwidować lub zminimalizować dokuczliwe objawy alergii.

Pamiętaj jednak, że przed zastosowaniem jej istotne są obserwacje i dokładne zebranie informacji. Należy stwierdzić związek między spożyciem określonego pokarmu a wystąpieniem lub nasileniem objawów.

Podczas diagnozowania alergii pomocne będą podstawowe badania i testy na alergie pokarmowe u dzieci – punktowe testy skórne oraz oznaczenie alergenowo-swoistych przeciwciał klasy IgE.

Musisz jednak pamiętać, że żadne testy nie dają 100% gwarancji. Testy alergiczne powinny iść w parze z wnikliwą obserwacją objawów, a także doustną prowokacją pokarmową. Polega ona na czasowej, zwykle około 3-4 tygodniowej, eliminacji danego produktu i następnie ponownym jego wprowadzeniu [6,7].

Jeśli związek przyczynowo-skutkowy zostanie potwierdzony, zaleca się zastosowanie diety eliminacyjnej.

Polega ona na wykluczeniu problematycznego pokarmu – w przypadku dzieci najczęściej białek mleka krowiego lub jaj. Ważne jest, aby całkowicie wyeliminować alergizujący produkt z menu malucha (lub mamy, jeśli karmi piersią). Ograniczenie jego ilości w jadłospisie to zwykle zbyt mało.

Wykluczenie szkodliwego produktu powinno trwać przez kilka tygodni lub do ustąpienia objawów. Po tym czasie wykonuje się próby tzw. prowokacji, czyli stopniowe wprowadzenie alergenu.

Prowokacje najlepiej przeprowadzić pod okiem lekarza alergologa — według jego zaleceń. Jest to szczególnie istotne, jeżeli reakcje alergiczne są bardzo silne i istnieje ryzyko wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego.

Potencjalny alergen wprowadza się ponownie do diety stopniowo, w niewielkiej ilości, zwykle zaczynając od formy pieczonej. Takie podejście umożliwia monitorowanie reakcji organizmu dziecka i ocenę ewentualnej zmiany tolerancji pokarmowej na dany pokarm. 

Alergie pokarmowe u małych dzieci z czasem mogą ustąpić. U części maluchów niestety alergia pokarmowa utrzymuje się lub zamienia w alergię wziewną – tzw. marsz alergiczny.

Żeby zabezpieczyć dziecko przed składnikami uczulającymi, musisz dokładnie czytać etykiety. Prawo wymusza na producentach odpowiednie znakowanie żywności, dlatego informacje o podstawowych alergenach zawsze umieszcza się na opakowaniu.

Znajdziesz je na opakowaniu produktów spożywczych, są zwykle wymienione pogrubioną lub podkreśloną czcionką. Ułatwia to robienie zakupów oraz komponowanie posiłków i przyczynia się do poprawy jakości życia alergików.

Zamienniki najpopularniejszych alergenów u dzieci

Wiele produktów spożywczych zawiera w składzie: mleko, jaja lub gluten. Alergia na białka mleka krowiego wymaga eliminacji nie tylko mleka, ale również produktów nabiałowych (sery, jogurty, twarogi, śmietany).

Podobnie jest w przypadku alergii na białko jaja. Musisz pamiętać, że występują one w nieoczywistych artykułach spożywczych, takich jak np.: lody, makarony, pieczywo.

Miej na uwadze, że diety eliminacyjne wiążą się z ryzykiem niedoborów. Wyłączając z jadłospisu jeden produkt, zastąp go innym – równoważnym pod względem zawartości składników odżywczych.

Jeśli eliminujesz z diety malucha mleko i nabiał, konieczne będzie dostarczenie odpowiedniej ilości wapnia i białka z alternatywnych źródeł.

Wprowadź do jadłospisu dziecka:

• orzechy i pestki,
• napój i produkty sojowe,
• nasiona roślin strączkowych,
• pełnoziarniste produkty zbożowe,
• napoje roślinne wzbogacane wapniem.

Eliminując z diety dziecka jajka, zadbaj o zastąpienie ich źródłami białka i żelaza. Są to produkty, takie jak:

• mięso,
• orzechy i pestki,
• zielone warzywa,
• produkty zbożowe,
• nasiona roślin strączkowych.

Pszenicę z powodzeniem zastąpisz innymi zbożami, które dostarczą odpowiednią ilość białka i witamin z grupy B.

Wykluczając z jadłospisu ryby, wprowadź do diety alternatywne źródła białka i żelaza, a także zadbaj o odpowiednią ilość kwasów tłuszczowych omega-3. Może być wskazana suplementacja kwasów tłuszczowych DHA.

Podsumowanie

Właściwie zbilansowana dieta eliminacyjna powinna wystarczyć, aby pokryć zapotrzebowanie na niezbędne dziecku składniki odżywcze. Nawet jeśli jednego produktu zabraknie w diecie, możesz zastąpić go innymi artykułami [8].

Odpowiednio urozmaicony jadłospis, pomimo pewnych eliminacji, zapewni Twojemu dziecku prawidłowy rozwój. Może okazać się jednak, że konieczne będzie włączenie dodatkowej suplementacji. 

Obawiasz się, że nie dasz rady samodzielnie zadbać o żywienie swojego dziecka? Nasi dietetycy przygotują dla Twojego malucha odżywczy jadłospis i pomogą dobrać odpowiednie suplementy diety. Sprawdź naszą ofertę diet dla dzieci! 👦👧

Piśmiennictwo: