Nadwaga i otyłość u dzieci – przyczyny, skutki, leczenie

Nadwaga i otyłość u dzieci – przyczyny, skutki, leczenie

Kiedy jesteś rodzicem malutkiego dziecka, to zwykle martwisz się tym, czy przybiera ono na wadze wystarczająco dużo. Ale kiedy dziecko jest starsze, problemem może stać się zbyt szybki przyrost masy ciała. Zaczynasz się martwić czy dziecko ma nadwagę lub otyłość? Niestety sprzyja temu współczesny styl życia — źle skomponowana dieta, niewystarczająca ilość snu i zbyt mała ilość codziennego ruchu. Zobacz, jak poradzić sobie z nadwagą i otyłością u dziecka, jak im zapobiegać i jak można odchudzać dziecko.

Otyłość i nadwaga u dzieci – jakie są jej przyczyny?

Z jakiego powodu pojawiają się  nadwaga i otyłości u dzieci? Przyczyny są podobne, jak u dorosłych. Nadmierne przybieranie na wadze wynika przede wszystkim z tego, że dziecko przyjmuje z jedzeniem więcej energii, niż jego organizm potrzebuje do codziennego funkcjonowania. W ten sposób powstaje nadwyżka energii, która jest odkładana w postaci tkanki tłuszczowej. Gdy taki stan utrzymuje się długo, to z czasem pojawia się nadwaga u dzieci, a z czasem pojawia się otyłość u dzieci. Szczególnie jeśli nie wprowadzimy na czas modyfikacji w jego diecie i aktywności fizycznej. Otyłość i nadwaga u dzieci i młodzieży to ogromny problem, warto wiedzieć, dlaczego się pojawia i jak mu zapobiegać.

Co wpływa na występowanie nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży?

Jakie czynniki mają wpływ na to, że pojawia się nadwaga u dzieci? Co sprawia, że mamy problem, jakim jest otyłość u dzieci? Przyczyny to między innymi: 

  • zbyt mała ilość ruchu,
  • za dużo czasu spędzonego przed ekranem telewizora, komputera czy telefonu,
  • ilość snu, 
  • jedzenie słodyczy i słonych przekąsek zamiast regularnych i zróżnicowanych posiłków,
  • picie słodkich napojów zamiast wody, 
  • za mało warzyw i błonnika w diecie, 
  • coraz rzadsze jedzenie wspólnych posiłków, jedzenie w pośpiechu, nieuważne jedzenie.

Źródła tych zmian możemy dopatrywać we współczesnym trybie życia. Żyjemy szybko, nie mamy czasu na gotowanie w domu, sięgamy po gotową żywność, jemy w pośpiechu. I podobnego stylu życia uczymy nasze dzieci… W sklepach dostępnych jest mnóstwo wysoko przetworzonych produktów, które, pomimo że nie są zalecane w żywieniu, są reklamowane w mediach. Są to również produkty skierowane do najmłodszych. Dla współczesnych dzieci to rzeczywistość, w której dorastają i kształtują nawyki żywieniowe na całe życie. Wiemy, jak trudno jest dbać o równowagę w codziennym życiu i regularne posiłki (też jesteśmy rodzicami!). I że czasem przekazywanie dobrych nawyków dziecku to duże wyzwanie, bo projekty w pracy gonią, trzeba dopilnować opłat za szkolne obiady, kupić blok techniczny na wczoraj i „w międzyczasie” ugotować zdrowy obiad. Ale nie da się tego ominąć, to rodzice i dom, w którym dziecko się wychowuje, są źródłem najważniejszych wzorców dotyczących odżywiania i spędzania czasu. I pomimo ogromnego wpływu otoczenia zewnętrznego, to Ty jako rodzic masz największą moc stworzenia dobrych nawyków, które będą podstawą zdrowego życia dziecka (1, 2, 3, 4).

Nadwaga u dzieci — jakie są jej skutki? 

Nadwaga u dzieci to problem nie tylko natury estetycznej. Ich wpływ na zdrowie i codzienne życie jest naprawdę poważny. Coraz częściej zmagają się z nimi dzieci, i to coraz młodsze. Szacuje się, że w Polsce nawet 30% 8-latków ma nadwagę, a 12,5% cierpi na otyłość (5). Dzieci z nadwagą i otyłością mają wyższe ryzyko chorób dietozależnych, takich jak insulinoooporność, nadciśnienie tętnicze czy cukrzyca typu II (6, 7). Polskie badania wykazały, że średnio co piąte dziecko w wieku 8 lat miało nadciśnienie tętnicze i było to związane z występowaniem nadwagi i otyłości (5).

Nadmierna masa ciała może też wpływać negatywnie na relacje z rówieśnikami oraz stan zdrowia psychicznego dzieci (8).  Notuje się, że otyłe dzieci w porównaniu z rówieśnikami z prawidłową masą ciała, mają niższą samoocenę i poczucie sprawczości, a także istotnie większą szansę zachorowania na depresję (9).Nasz opis sprawił, że przestraszył Cię problem, jakim jest nadwaga u dzieci? Nadwaga u dzieci jak sprawdzić, czy Twoje dziecko nie ma nadwagi? Możesz skorzystać na przykład z kalkulatora BMI dla dzieci.

Schudnij w Respo
pod okiem dietetyka!

Dopasuje Ci idealny plan zgodnie z Metodą Respo, jedyną w Polsce metodą odchudzania ze skutecznością potwierdzoną badaniami naukowymi.

Sprawdź pakiety z dietą

Jak odchudzić dziecko, czyli dieta odchudzająca dla dzieci

Jak odchudzić dziecko? Mówiąc o diecie, zawsze mamy na myśli sposób odżywiania, a nie stosowanie głodówek i restrykcyjnych ograniczeń w jadłospisie. Z całą pewnością dieta odchudzająca u dzieci może być potrzebna, jeśli dziecko ma nadwagę albo otyłość. Zastanawiając się, jak odchudzić dziecko należy pamiętać, że dzieci bardzo intensywnie rosną, potrzebują energii i składników odżywczych. Te nie tylko dostarczą energii, lecz także ważnych witamin i mikroelementów. Dlatego leczenie nadwagi i otyłości nie powinno ograniczać się do stosowania restrykcyjnej „diety”. Powinno obejmować zmiany w kilku obszarach życia Twojego dziecka oraz całej rodziny!

Jeśli Twoje dziecko ma dużą nadwagę lub jest otyłe, a na dodatek pojawiły się już u niego choroby dietozależne (np. nadciśnienie, problemy ze stawami), to postępowanie żywieniowe i ćwiczenia najlepiej jest skonsultować w pierwszej kolejności z lekarzem pediatrą lub lekarzem rodzinnym. Pomocna będzie też konsultacja z dietetykiem i fizjoterapeutą.

Zdrowe nawyki żywieniowe u dzieci

Zawsze, niezależnie od tego, czy dziecko ma nadwagę lub otyłość, czy prawidłową masę ciała, warto wprowadzić i dbać o zdrowe nawyki żywieniowe u dzieci:

  1. Jedzenie śniadań. Oprócz tego, że śniadanie daje energię na początek dnia, która jest niezbędna do nauki, to wśród dzieci, które regularnie jedzą śniadania, rzadziej notuje się nadwagę i otyłość (10). 
  2. Regularne i urozmaicone posiłki. Zdrowym nawykiem jest jedzenie 4-5 regularnych posiłków (11). Dzięki temu dziecko zaspokaja na bieżąco potrzeby energetyczne swojego organizmu i ma mniej okazji do podjadania (bo nie jest głodne). Każdy posiłek dziecka powinien zawierać produkty z różnych grup: składać się z warzyw i/lub owoców (dużo warzyw!), produktów zbożowych, zawierać źródła białka (ryby, nasiona roślin strączkowych, mięso, jaja lub produkty mleczne) i nieduży dodatek zdrowych tłuszczów (np. oliwa z oliwek, nasiona, orzechy, masło orzechowe; 12).
  3. Częstość spożywania przekąsek. Jeśli Twoje dziecko codziennie zjada duże ilości słodkich lub słonych przekąsek, to ma większe prawdopodobieństwo nabawienia się nadwagi lub otyłości (4). Przekąski mogą być częścią prawidłowej diety i nie należy robić z nich „zakazanego owocu”, ale mniej zdrowe produkty, takie jak np. słodycze można włączyć do jadłospisu. Po prostu jedzcie je w ograniczonej ilości, a większość jadłospisu opierajcie na nisko przetworzonych produktach. Nigdy nie nagradzaj dobrego zachowania (albo jedzenia posiłku) słodyczami. Jeśli macie w nawyku podjadanie, w pierwszej kolejności zamień słodkie i słone przekąski na bardziej zdrowe opcje, takie jak warzywa, owoce czy orzechy.
  4. Picie wody. Dzieci, tak jak dorośli, codzienne pragnienie powinny zaspokajać wodą (13). Im mniej w diecie słodzonych napojów i soków, tym mniejsze ryzyko nadmiernej masy ciała. Do wody można dodać plasterki owoców, odrobinę soku, listki mięty i melisy. Słodkie napoje ograniczcie do minimum.

Sporo inspiracji związanych z codziennym jadłospisem dla dzieci znajdziesz w naszym artykule o prawidłowym jadłospisie.  Przeczytaj i wprowadź w dbaniu o zdrowe nawyki żywieniowe u dzieci.

Dieta dla dzieci to nie wszystko! Aktywność fizyczna i ćwiczenia dla dzieci

Dieta to ważny składnik dbania o właściwą masę ciała dziecka. Ale jest jeszcze jeden bardzo ważny czynnik, który może być Waszym sprzymierzeńcem w walce z nadwagą i otyłością. Tak, chodzi o ćwiczenia dla dzieci! Aktywność fizyczna dzieci to szansa na wzmocnienie mięśni, spalenie kalorii i zrzucenie nadmiaru tkanki tłuszczowej. Na dodatek aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko chorób układu krążenia, nadwagi i otyłości, insulinooporności, cukrzycy typu II i… poprawia samopoczucie! Ćwiczenia ruchowe dla dzieci to niezbędny element każdego dnia!

Dzieci w wieku przedszkolnym zwykle nie potrzebują dużej zachęty do tego, żeby się ruszać. W tym przypadku nie musisz skupiać się na tym, jakie są najlepsze ćwiczenia dla dzieciDzieci w tym wieku mają naturalną potrzebę ruchu i najlepszym sposobem na to, żeby zadbać o aktywność fizyczną kilkulatka, jest stwarzanie mu okazji do tego. Plac zabaw, boisko, zabawy z rówieśnikami w przedszkolu, na podwórku. Wspólne spacery, wycieczki rowerowe, basen — to okazja do spędzania czasu z rodzicami i zapewnienia odpowiedniej ilości ruchu dla kilkulatka. Ćwiczenia dla dzieci mogą sprawić frajdę całej rodzinie.

Jeśli Twoje dziecko jest w wieku 5-17 lat, powinno być w ruchu o umiarkowanej lub dużej intensywności przez co najmniej 60 minut dziennie. Taką ilość aktywności najlepiej jest zapewnić przez stwarzanie okazji do spontanicznego ruchu — wejść z dzieckiem po schodach (i policzyć stopnie), zamiast jechać windą, pójść do szkoły lub do sklepu na piechotę (zamiast odwozić dziecko samochodem), wybrać się razem na spacer. Ponadto 3 razy w tygodniu powinno wykonywać energiczne ćwiczenia aerobowe wzmacniające mięśnie i kości (na zajęciach wychowania fizycznego w szkole, dobrym pomysłem będą również ćwiczenia dla dzieci w domu — nawet gry VR mogą być dobrym pomysłem na zwiększenie ilości ruchu!) (14). 

Żeby zadbać o dobry rozwój swojego dziecka i zmniejszyć ryzyko rozwoju nadwagi i otyłości zwróć uwagę jeszcze na dwie rzeczy:

  • Długość czasu przed ekranem. Czas spędzony na siedząco przed ekranem powinien być ograniczony.  W dzisiejszych czasach trudno zupełnie odciąć dzieci od dostępu do urządzeń elektronicznych, ale rodzinne zasady dotyczące patrzenia w telefony, tablety i inne ekrany to dobry krok, zarówno dla zdrowia dorosłych, jak i dzieci. Dobrym pomysłem jest wprowadzenie ustalonego czasu ekranowego dla dziecka, organizowanie rodzinnych zajęć (innych niż oglądanie filmu) np. turniej planszówek, wyjście na basen albo spacer i każdy inny pomysł na ćwiczenia ruchowe dla dzieci. I pamiętaj – ćwiczenia dla dzieci w domu też mają sens!
  • Ilość snu. Dzieci w wieku 3-5 lat powinny spać 10-13 godzin na dobę, a starsze dzieci i młodzież w wieku 6-17 lat od 8 do 11 godzin. Dzieci, które nie przesypiają rekomendowanej liczby godzin, są bardziej narażone na występowanie otyłości (15). 

Dołącz do 36659
zadowolonych Podopiecznych!

W Respo każda dieta jest inna, bo dopasowujemy ją idealnie do Ciebie. Osiągnij swój cel zdrowo i na swoich zasadach pod okiem dietetyka klinicznego.

Sprawdź pakiety z dietą

Leczenie nadwagi i otyłości u dzieci

Restrykcyjne diety znane z mediów i internetu jako metody leczenia nadwagi i otyłości wśród dorosłych, rzadko przynoszą dobre skutki. W przypadku dorosłych najlepszą metodą na schudnięcie jest indywidualna zmiana nawyków, która zostanie z nami na całe życie. Dokładnie tak, jak działamy w Respo

Podobnego działania potrzeba w przypadku dzieci. Nadwagi i otyłości u dzieci nie leczy się specjalnymi dietami. Nie jest dobrym pomysłem odmawianie dziecku jedzenia, wypominanie mu ilości zjedzonych kanapek i głośne komentowanie każdego zjedzonego cukierka. To przysparza stresu wokół posiłków i może jedynie potęgować problemy z jedzeniem, a nawet prowadzić do zaburzeń odżywiania, szczególnie wśród nastolatków. 

Najlepszą i najważniejszą metodą na leczenie nadwagi i otyłości dzieci i młodzieży jest stopniowa zmiana stylu życia całej rodziny, poprzez wprowadzenie prawidłowych nawyków żywieniowych oraz odpowiedniej dawki ruchu każdego dnia (16, 17, 18). 

Nie ma drogi na skróty! Przyczyn nadwagi i otyłości jest wiele i są związane z wieloma obszarami życia, więc leczenie najlepiej jest przygotować indywidualnie, biorąc pod uwagę wszystkie czynniki. Takie zadanie często wymaga wiedzy obejmującej wiele dziedzin i może być trudne dla rodziców. Podczas wizyty u lekarza dowiesz się, czy Twoje dziecko ma zbyt dużą masę ciała, lekarz może zasygnalizować pewne problemy. Jednak jednorazowa wizyta w gabinecie może być niewystarczająca do zrozumienia zależności pomiędzy sposobem odżywiania a zdrowiem, oraz nie zawsze wystarczająco motywuje do wprowadzenia realnych zmian. Dlatego porady zespołu specjalistów — dietetyka, a także wsparcie psychologiczne, mogą być kluczowe w zdiagnozowaniu i wprowadzaniu modyfikacji w życie całej rodziny.

Jeśli potrzebujesz pomocy w zadbaniu o prawidłową masę ciała swojego dziecka, już wkrótce będziecie mogli skorzystać z indywidualnego wsparcia dietetyków Respo Kids. Zapisz się na nasz newsletter, aby nie ominęła Cię informacja o dietetycznych konsultacjach indywidualnych dla rodziców dzieci w wieku 2 – 18 lat!

Piśmiennictwo:

  1. WHO Reducing childhood obesity in Poland by effective policies https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0011/350030/Reducing-childhood-obesity-in-Poland_final_WEB.pdf (dostęp 20 X 2021)
  2. Li L. Sleep duration and obesity in children: A systematic review and meta-analysis of prospective cohort studies. J Paediatr Child Health 2017 Apr;53(4):378-385. doi: 10.1111/jpc.13434.
  3. Fang, K., Mu, M., Liu, K., & He, Y. (2019). Screen time and childhood overweight/obesity: A systematic review and meta-analysis. Child: Care, Health and Development, 45(5), 744–753. https://doi.org/10.1111/cch.12701
  4. Lobstein T. et al. Child and adolescent obesity: part of a bigger picture. Lancet. 2015 Jun 20; 385(9986): 2510–2520. 
  5. Fijałkowska, A., Oblacińska, A., & Stalmach, M. (2017). Nadwaga i otyłość u polskich 8-latków w świetle uwarunkowań biologicznych, behawioralnych i społecznych. Raport z międzynarodowych badań WHO (COSI).
  6. Candler T.P. et al. Continuing rise of Type 2 diabetes incidence in children and young people in the UK. Diabet Med 2018 Jun;35(6):737-744. doi: 10.1111/dme.13609.
  7. Bendor C. D. et al. Cardiovascular morbidity, diabetes and cancer risk among children and adolescents with severe obesity. Cardiovascular Diabetology. volume 19, Article number: 79 (2020). https://doi.org/10.1186/s12933-020-01052-1
  8. Harriger, J. A., & Thompson, J. K. (2012). Psychological consequences of obesity: Weight bias and body image in overweight and obese youth. International Review of Psychiatry, 24(3), 247–253. https://doi.org/10.3109/09540261.2012.678817
  9. Wen-Wang, R., Qian-Qian, Z., & Ji-Wen, Z. (2020). Obesity increases the risk of depression in children and adolescents: Results from a systematic review and meta-analysis – ScienceDirect. Journal of Affective Disorders, 267, 78–85. https://doi.org/10.1016/j.jad.2020.01.154
  10. Monzani A. et al. A Systematic Review of the Association of Skipping Breakfast with Weight and Cardiometabolic Risk Factors in Children and Adolescents. What Should We Better Investigate in the Future? Nutrients. 2019 Feb 13;11(2):387. doi: 10.3390/nu11020387.
  11. Toschke A.M. et al. Meal frequency, breakfast consumption and childhood obesity. International Journal of Pediatric Obesity  Volume 4, 2009 – Issue 4, 242-248 
  12. Piramida Zdrowego Żywienia i Stylu Życia Dzieci i Młodzieży https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/piramida-zdrowego-zywienia-i-stylu-zycia-dzieci-i-mlodziezy-2/ (dostęp 15 X 2021)
  13. Muckelbauer R et al. Promotion and provision of drinking water in schools for overweight prevention: randomized, controlled cluster trial. Pediatrics. 2009 Apr;123(4):e661-7. doi: 10.1542/peds.2008-2186. PMID: 19336356.
  14. WHO. (2010). Global recommendations on physical activity for health. https://www.who.int/publications/i/item/9789241599979 (dostęp 20 X 2021)
  15. Hirshkowitz M. et al. National Sleep Foundation’s sleep time duration recommendations: methodology and results summary. 2015 Mar;1(1):40-43. doi: 10.1016/j.sleh.2014.12.010. Epub 2015 Jan 8.
  16. Farpour-Lambert N.J. et al. Effectiveness of individual and group programmes to treat obesity and reduce cardiovascular disease risk factors in pre-pubertal children. Clinical obesity Volume9, Issue6, 2019. e12335 https://doi.org/10.1111/cob.12335
  17. banos M.R. et al. Efficacy of a cognitive and behavioral treatment for childhood obesity supported by the ETIOBE web platform. Psychol Health Med 2019 Jul;24(6):703-713. doi: 10.1080/13548506.2019.1566622. Epub 2019 Jan 16.
  18. Ojeda-Rodríguez A. et al. Improved Diet Quality and Nutrient Adequacy in Children and Adolescents with Abdominal Obesity after a Lifestyle Intervention Nutrients 2018, 10(10), 1500; https://doi.org/10.3390/nu10101500