Badania u dzieci z nadwagą. Jakie wykonać?

Kluczowe wnioski

• Najważniejsze badania, które warto wykonać u dzieci z nadwagą to: lipidogram, panel tarczycowy, badanie moczu, morfologia z rozmazem, stężenie witaminy B12 i D, stężenie glukozy oraz insuliny na czczo, a także test OGTT (u dzieci w wieku powyżej 10 lat).

Dlaczego badania kontrolne u dzieci są ważne?

Podobno dzieciństwo kończy się wtedy, gdy przestajesz bać się badań krwi, a zaczynasz martwić się o ich wynik. Zgodzisz się z tym? 😉

Choroby kojarzą nam się z okresem dorosłości – szczególnie ze starością. Kiedy mówimy o chorobach wśród dzieci, najczęściej mamy na myśli niegroźne infekcje. To potrafi uśpić naszą czujność!

Niestety, przewlekłe dolegliwości pojawiają się również u najmłodszych. Występują rzadziej, ale lepiej ich nie lekceważyć. Jeżeli chcesz podejść do tematu poważnie, regularnie zabieraj dziecko na badania kontrolne.

Badania kontrolne pozwalają wcześnie wykryć przypadłości, które rozwijają się w ciszy. Zdarza się, że choroby wysyłają nam malutkie sygnały, których nie zauważamy z powodu braku wiedzy. Problemy, takie jak nadwaga u dziecka, mogą wynikać z nieprawidłowej diety.

Czasami jednak pojawiają się na skutek różnych schorzeń.

Z drugiej strony nadmiar masy ciała sprzyja rozwojowi różnych dolegliwości.

Nadwaga i otyłość mogą pojawić się w wyniku chorób, ale mogą też być ich przyczyną! Jeżeli zaobserwujesz u swojego dziecka nieprawidłową masę ciała, to warto sprawdzić stan całego organizmu.

Badania kontrolne są ważne zarówno z punktu widzenia lekarza, jak i dietetyka. Informują, na które elementy trzeba zwrócić szczególną uwagę podczas planowania jadłospisu.

Dietę należy dostosować do aktualnego stanu zdrowia. Dzięki temu żywienie będzie wspomagać leczenie albo działać profilaktycznie. Bez badań ciężko określić, co tak naprawdę dzieje się w organizmie.

Zastanawiasz się, jakie badania profilaktyczne zrobić swojemu dziecku? Omówimy to w artykule!

Jeżeli jednak potrzebujesz indywidualnej pomocy, zobacz naszą ofertę dietetyczną dla dzieci. Współpraca z Respo to nie tylko sam jadłospis, ale również nielimitowany kontakt z dietetykiem dziecięcym, który odpowie na Wasze pytania. 👦👧

Morfologia z rozmazem

Morfologia krwi to podstawowe badanie, które dostarcza podstawowych informacji o stanie całego organizmu [1].

Zmiany w morfologii obserwuje się w przebiegu niegroźnych infekcji, ale również poważnych chorób autoimmunologicznych i nowotworów.

Czy to ważne z punktu widzenia dietetyka? Oczywiście! Z wyników morfologii wywnioskujemy np. czy występuje anemia u dziecka.

W morfologii ocenia się wiele parametrów związanych ze składnikami krwi.

Pod kątem planowania diety szczególnie ważne są [2]:

• RBC (red blood cell) – informuje o liczbie krwinek czerwonych (erytrocytów). Wyniki odbiegające od normy mogą pojawić się na skutek niedokrwistości, a także przewodnienia lub odwodnienia organizmu.
• MCV (mean corpuscular volume) – wskaźnik informuje o średniej objętości krwinki czerwonej i jest ważny przy diagnostyce niedokrwistości. Pozwala określić, jaka jest przyczyna anemii.
• Hematokryt – określa stosunek objętości czerwonych krwinek do objętości całej krwi. Przykładowo, hematokryt na poziomie 40% oznacza, że 40% objętości krwi to czerwone krwinki. Hematokryt jest jednym z parametrów, które pozwalają na zdiagnozowanie niedokrwistości.
• Hemoglobina – hemoglobina to substancja zawarta wewnątrz czerwonych krwinek, której zadaniem jest transport tlenu i dwutlenku węgla. Wskaźnik ten również służy do diagnozowania niedokrwistości, która może być wywołana niedoborami.

Jeżeli morfologia wykaże jakieś nieprawidłowości, to konieczne będzie poszerzenie diagnostyki. Wyniki nie mieszczą się w granicach normy? Może to być związane zarówno z chorobami, jak i z zaniedbaniami dietetycznymi.

Podejrzewamy u dziecka anemię wywołaną niedoborami? W takim wypadku diagnostykę należy poszerzyć o sprawdzenie parametrów gospodarki żelaza. Dokładnie chodzi nam o żelazo, ferrytynę i transferynę. 

Samo badanie poziomu ferrytyny warto przynajmniej raz w roku wykonać u dziewczynek w okresie dojrzewania. Po rozpoczęciu miesiączkowania zapotrzebowanie na żelazo rośnie, ponieważ organizm traci je w wyniku krwawienia.

Sprawdzenie poziomu ferrytyny jest więc profilaktyką niedokrwistości wywołanej zbyt niskim stężeniem żelaza.

Badanie ogólne moczu

Badanie ogólne moczu pomaga ocenić funkcję nerek, układ moczowy, a także pewne aspekty zdrowia ogólnego. Wykonuje się je w celach przesiewowych, diagnostycznych i kontrolnych.

Podczas badania sprawdza się takie parametry jak [3]:

• Barwę i przejrzystość moczu – pomaga to w identyfikacji ewentualnych problemów, takich jak obecność krwi, odwodnienie czy choroby wątroby.
• Odczyn pH moczu – informuje o stanie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu.
• Obecność białka w moczu – białkomocz może świadczyć o problemach z nerkami lub innych schorzeniach.
• Obecność glukozy w moczu – wykrycie glukozy w moczu może być oznaką cukrzycy.
• Obecność bilirubiny w moczu – bilirubina w moczu występuje w przypadku chorób wątroby, a także cholestazy (zastoju żółci).

Badanie moczu jest proste do przeprowadzenia i szeroko dostępne, a mimo to dostarcza wielu cennych informacji.

Nie wymaga pobierania krwi, dzięki czemu jest bezbolesne. Wykonuj je regularnie u siebie i swojego dziecka – podobnie jak morfologię.

Lipidogram

Dziecko ma nadmierną masę ciała? Choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca czy nadciśnienie? A może w Waszej rodzinie często pojawiają się choroby sercowo-naczyniowe i maluch może być obciążony genetycznie?

W takim razie podczas badań kontrolnych warto wykonać lipidogram (profil lipidowy), a mówiąc potocznie… sprawdzić cholesterol.

Na profil lipidowy składają się następujące parametry:

• cholesterol całkowity (TC),
• trójglicerydy (TG),
• lipoproteiny HDL,
• lipoproteiny LDL.

Zbyt wysokie stężenie cholesterolu kojarzy Ci się z niezdrową dietą i dorosłymi, prawda? Okazuje się, że dzieci z nadwagą i otyłością stanowią grupę zagrożoną przedwczesnym rozwojem miażdżycy [4].

Nieprawidłowości w lipidogramie nie są zarezerwowane wyłącznie dla dorosłych i mogą pojawić się na wcześniejszych etapach życia.

Nieprawidłowy lipidogram wiąże się ze zwiększonym ryzykiem występowania niepożądanych zdarzeń sercowo-naczyniowych [5].

Dzieci raczej nie mają zawałów, ale zaburzenia profilu w młodym wieku sprawiają, że ryzyko problemów zdrowotnych w przyszłości będzie większe.

Wczesne wykrycie zaburzeń lipidowych daje nam jednak więcej czasu na podjęcie skutecznych działań.

Zaburzenia lipidowe pojawiają się również na tle genetycznym, chociaż zdarza się to rzadko.

W wyniku tego dochodzi do rozwoju chorób, takich jak hipercholesterolemia rodzinna, hipertriglicerydemia rodzinna lub zespół chylomikronemii. Ich powikłania są gorsze niż w przypadku zaburzeń lipidowych wywołanych wyłącznie niezdrową dietą [5,6]. 

W przebiegu tych schorzeń nieprawidłowości w lipidogramie widać już we wczesnych etapach życia. Właśnie dlatego badanie warto wykonać nawet u najmłodszych!

Badania związane z gospodarką węglowodanową

Do naszego kompletu dodajmy badania związane z gospodarką węglowodanową.

U dzieci, które nie mają problemów zdrowotnych, wystarczy co jakiś czas sprawdzić stężenie glukozy we krwi. A jeżeli dziecko ma nieprawidłową masę ciała lub podejrzewamy u niego zaburzenia gospodarki węglowodanowej? 

Wtedy oprócz stężenia glukozy warto sprawdzić również stężenie insuliny. Na podstawie tych dwóch wyników możemy obliczyć wskaźnik HOMA-IR, który pomaga w rozpoznaniu insulinooporności [7].

Zgodnie z zaleceniami u otyłych dzieci powyżej 10 roku życia warto co 2 lata wykonać test OGTT. Zazwyczaj przeprowadza się go u osób, które w badaniach miały nieprawidłowe stężenie glukozy.

U otyłych dzieci robi się to w celach profilaktycznych, zgodnie z zaleceniami lekarza.

Test rozpoczyna się od oznaczenia glukozy na czczo, po którym pacjent wypija płyn zawierający 75 g glukozy. Następnie w określonych odstępach ponownie sprawdza się stężenie glukozy.

W ten sposób sprawdzamy, jak organizm radzi sobie z przyswajaniem jej.

Poziom witaminy D i witaminy B12

W okresie jesienno-zimowym nawet 3 na 4 Polaków ma niedobór witaminy D.

Grupą najbardziej narażoną na występowanie niedoboru są otyłe dzieci. U 80% z nich stężenie witaminy D w organizmie jest niższe od stężenia optymalnego [8,9,10].

Niestety, ale w okresie jesienno-zimowym słońce pojawia się rzadziej i świeci krócej. Jakby tego było mało, nasze pyszne posiłki praktycznie nie mają w sobie witaminy D. Suplementacja jest niezbędna!

Codziennie podawaj swojemu dziecku witaminę D w postaci kapsułek, tranu lub kropli.

Dawki są zależne od wieku oraz masy ciała i wynoszą:

• Od 1 do 10 lat – 600 – 1000 IU dziennie.
• Od 11 do 18 lat – 800 – 2000 IU dziennie.
• W przypadku dzieci otyłych Witamina D powinna być przyjmowana w podwójnej dawce.

Aby sprawdzić, czy dostarczamy do organizmu wystarczająco witaminy D, musimy oznaczyć poziom 25(OH)D.

Normy wyglądają następująco. 👇

<10 ng/ml	niedobór ciężki
10-20 ng/ml	niedobór znaczny
20-30 ng/ml	poziom suboptymalny
30-50 ng/ml	poziom optymalny
50-100 ng/ml	poziom wysoki
>100 ng/ml	poziom toksyczny

Zarówno zbyt duże, jak i zbyt małe stężenie witaminy D ma skutki uboczne. Dążymy do tego, aby przy pomocy suplementacji osiągnąć poziom optymalny. Jeżeli wynik badania nie mieści się w podanym zakresie, warto zgłosić się do specjalisty, który dobierze dawkę suplementu.

Badanie poziomu witaminy B12 ma z kolei szczególne znaczenie podczas diagnostyki niedokrwistości, u dzieci na diecie wegetariańskiej i dzieci otyłych. 

Niedobór witaminy B12, podobnie jak niedobór żelaza, wywołuje niedokrwistość, a dokładniej niedokrwistość megaloblastyczną. Ten rodzaj anemii charakteryzuje się występowaniem dużych krwinek czerwonych, co odróżnia ją od anemii wywołanej zbyt małym stężeniem żelaza.

Niedobory często obserwuje się u osób na diecie bezmięsnej i osób otyłych. Z tego względu te dwie grupy powinny regularnie oznaczać poziom witaminy B12 w organizmie.

Panel tarczycowy

U dzieci z nieprawidłową masą ciała oraz w przypadku podejrzenia problemów z tarczycą, warto skontrolować pracę narządu.

W tym celu sprawdza się tzw. panel tarczycowy, który obejmuje:

• badanie TSH,
• badanie FT3,
• badanie FT4.

Nieprawidłowy wynik TSH jest wskazaniem do dalszej diagnostyki i powinniśmy skonsultować go z lekarzem. Szczególnie jeśli towarzyszą mu konkretne objawy, takie jak:

• suchość skóry,
• pogorszenie pamięci,
• osłabienie mięśniowe,
• zmęczenie,
• nietolerancja zimna.

Nadmierna masa ciała może być oznaką problemów z tarczycą, ale… nieprawidłowe wyniki badań tarczycy pojawiają się również z powodu zbyt wysokiej masy ciała.

U osób otyłych częściej niż w populacji ogólnej stwierdza się subkliniczną niedoczynność tarczycy. W jej przebiegu wynik TSH przekracza normę, ale stężenie FT4 mieści się w jej granicach [11].

Czy nieprawidłowe wyniki zawsze wiążą się z koniecznością wdrożenia leczenia? To zależy!

W takim wypadku musimy skonsultować się z lekarzem, który zdecyduje o dalszym postępowaniu. Czasami wystarczy regularnie chodzić na badania i kontrolować narząd, a czasami trzeba wprowadzić leki.

Podsumowanie i pozostałe badania

Na samym końcu zróbmy sobie krótkie podsumowanie.

Jeżeli Twoje dziecko jest zdrowe, warto przynajmniej raz w roku zrobić mu morfologię z rozmazem i badanie ogólne moczu.

Do tych badań możesz dołożyć jeszcze oznaczenie stężenia glukozy, TSH i witaminy D, a u dziewczynek w okresie dojrzewania dodatkowo stężenie ferrytyny.

W przypadku, kiedy Twój maluch ma nadmierną masę ciała, zróbcie następujące badania:

• lipidogram,
• panel tarczycowy,
• badanie ogólne moczu,
• morfologię z rozmazem,
• oznaczenie stężenia witaminy B12 i witaminy D,
• oznaczenie stężenia glukozy i insuliny na czczo,
• test OGTT (w przypadku otyłych dzieci powyżej 10 roku życia).

U otyłych dzieci przyda się jeszcze sprawdzić hormony nadnerczy. Tutaj niezbędne jest wsparcie lekarza endokrynologa. Konsultacja z lekarzem jest również wskazana, jeżeli w wynikach pojawią się jakieś nieprawidłowości. Wtedy lekarz pokieruje dalszą diagnostyką.

Wyniki są nieprawidłowe? Nie martw się na zapas! Możliwe, że wywołały je drobne niedociągnięcia dietetyczne.

W takiej sytuacji możesz skonsultować się z nami, a my ułożymy dla Twojego dziecka zbilansowany jadłospis – sprawdź naszą ofertę dla dzieci. ✨

Piśmiennictwo: