Dieta niskopurynowa – zasady, jadłospis i przeciwwskazania

Kluczowe wnioski

• Dietę niskopurynową należy wdrożyć, gdy mamy do czynienia z hiperurykemią, czyli nadmiarem kwasu moczowego we krwi. Dieta ta oznacza m.in.: ograniczenie spożycia podrobów, mięsa i ryb, eliminację alkoholu, a także wypijanie dużej ilości płynów.
• Produkty rekomendowane na diecie niskopurynowej to m.in.: większość warzyw i owoców, mleko i jego przetwory, produkty zbożowe, jajka, tofu oraz orzechy.

Co to są puryny?

Żeby zrozumieć, czym jest dieta niskopurynowa, warto wiedzieć, czym właściwie są „puryny”. 

Puryny to grupa organicznych związków, które w organizmach żywych są częścią składową tzw. zasad azotowych – adeniny i guaniny. Te zaś stanowią podstawowy budulec naszego DNA.

Puryny biorą udział m.in. w kodowaniu informacji genetycznej u wszystkich organizmów żywych. To oznacza, że znajdziemy je nie tylko w naszym DNA, ale także w spożywanych pokarmach. W niektórych produktach puryn jest bardzo dużo, w innych nie ma ich prawie wcale [1]. 

Dlaczego ma to dla nas znaczenie?

Kwasy nukleinowe (DNA i RNA) obecne w pokarmie są rozkładane przez nasze soki trzustkowe, a uwolnione z nich adenina i guanina są następnie wchłanianie do krwioobiegu. Tu zaczynają się schody, bo ludzki organizm przekształca wchłonięte puryny do… kwasu moczowego [1].

Kwasu moczowego, którego nadmiar może mieć dla nas nieprzyjemne konsekwencje.

Wnioski?

Dieta niskopurynowa polega na ograniczeniu produktów bogatych w puryny i spożyciu produktów, które naturalnie zawierają ich małe ilości.

Jej celem jest ograniczenie produkcji kwasu moczowego w organizmie i redukcja jego stężenia we krwi.

Dołącz do ponad 70 839
zadowolonych Podopiecznych!

W Respo każda dieta jest szyta na miarę. Z nami osiągniesz swój cel zdrowo, bez zbędnych restrykcji i jedząc tylko to, co lubisz, z pomocą doświadczonego dietetyka klinicznego.

Sprawdź pakiety z dietą

Kiedy stosować dietę niskopurynową?

Nadmiar kwasu moczowego we krwi ma dla naszego organizmu nieprzyjemne konsekwencje. Dietę niskopurynową należy więc wdrożyć już wtedy, gdy mamy do czynienia z tzw. hiperurykemią.

Hiperurykemia to inaczej nadmiar kwasu moczowego we krwi. Diagnozuje się ją, gdy stężenie tego związku przekracza 7 mg/dl (choć czasem przyjmuje się, że u kobiet norma jest niższa, a za hiperurykemię uznaje się u nich stężenie kwasu moczowego > 6 mg/dl). 

Dlaczego jest to tak ważne?

Hiperurykemia jest dla nas niebezpieczna, wiąże się bowiem [3,4]:

• ze zwiększonym ryzykiem chorób układu krążenia, cukrzycy, zespołu metabolicznego czy chorób nerek,
• z rozwojem dny moczanowej, czyli choroby związanej z zapaleniem stawów i silnymi objawami bólowymi,
• z rozwojem kamicy nerkowej i występowaniem złogów kwasu moczowego.

Dietę niskopurynową powinny więc stosować osoby z hiperurykemią i dną moczanową, a także epizodami kamicy nerkowej ze złogami z kwasu moczowego.

Zresztą badania wskazują, że gra jest warta świeczki, bo prawidłowo stosowana niskopurynowa dieta wiąże się z istotną redukcją poziomu kwasu moczowego we krwi [5].

Zasady diety niskopurynowej

Wśród podstawowych zasad diety niskopurynowej należy wymienić:

1. Ograniczenie produktów bogatych w związki purynowe – głównie mięsa, ryb i owoców morza, choć duże ilości puryn znajdziemy także w niektórych produktach roślinnych (np. suszonych grzybach, fasoli). Co jednak ciekawe, wydaje się, że spożycie wysokopurynowych produktów roślinnych ma dużo mniejszy wpływ na stężenie kwasu moczowego we krwi niż spożycie mięsa i owoców morza. Prawdopodobnie związane jest to z nich niższą biodostępnością. W diecie niskopurynowej należy się więc skupić głównie na ograniczeniu bogatych w puryny produktów zwierzęcych.
2. Spożycie produktów o naturalnie niskiej zawartości puryn – m.in. produktów mlecznych, warzyw, owoców czy produktów zbożowych.
3. Eliminację alkoholu – przyczynia się on do niższego wydalania kwasu moczowego i zwiększonego rozkładu puryn w organizmie.
4. Ograniczenie cukrów dodanych – spożycie fruktozy wiąże się z większą degradacją adeniny do kwasu moczowego, zaś podwyższony poziom insuliny obniża wydalanie kwasu moczowego.
5. Wypijanie dużej ilości płynów – najlepiej wody, choć w diecie przy dnie moczanowej zalecany jest też sok z wiśni. 

Co jeść na diecie niskopurynowej?

Dieta niskopurynowa powinna zawierać jak najwięcej produktów o niskiej zawartości puryn, przy jednoczesnym zachowaniu odpowiednich proporcji makroskładników w diecie (chodzi tu głównie o to, by nadmiernie nie ograniczyć ilości spożywanego białka).

Wśród grup produktów o ogólnie niskiej zawartości puryn można wymienić:

• większość warzyw i owoców,
• mleko i przetwory mleczne,
• produkty zbożowe takie jak makaron, ryż czy chleb,
• jajka,
• tofu,
• orzechy.

W poniższej tabeli znajdziesz produkty o:

• bardzo niskiej (< 50 mg/ 100 g) zawartości puryn,
• niskiej (50-100 mg/ 100 g) zawartości puryn,
• umiarkowanej (100-200 mg/ 100 g) zawartości puryn.

Produkty o bardzo niskiej i niskiej zawartości puryn powinny stanowić podstawę dobrze skomponowanej niskopurynowej diety. Natomiast produkty o ich umiarkowanej zawartości mogą znaleźć się w niej od czasu do czasu.

Warto pamiętać, że najlepiej, aby zawartość puryn w diecie niskopurynowej wynosiła poniżej 400 mg dziennie [6].

Dieta niskopurynowa – tabela wybranych produktów dozwolonych i dozwolonych od czasu do czasu [1,6]:

Czego unikać na diecie nikopurynowej?

W niskopurynowym jadłospisie warto ograniczyć produkty z ostatniej kolumny powyższej tabeli, a dodatkowo unikać produktów o wysokiej (200-300 mg/ 100 g) i bardzo wysokiej zawartości puryn (> 300 mg / 100 g).

Dieta niskopurynowa – tabela (czyli czego nie jeść w diecie niskopurynowej) [1,6]:

Osoby na diecie niskopurynowej powinny dodatkowo unikać piwa, które charakteryzuje się wysoką (jak na napój) zawartością związków purynowych. 

Dieta niskopurynowa – jadłospis i przepisy

Jadłospis powinien być bardzo zbliżony do jadłospisu na diecie wegetariańskiej lub fleksitariańskiej, w której podstawowe źródło białka stanowią jajka, nabiał czy tofu, a ryby i mięso pojawiają się od czasu do czasu.

Dieta niskopurynowa – jadłospis na 1 dzień:

Jajka po turecku

Połączenie jajek i nabiału to dobry sposób, by zacząć dzień, zwłaszcza dla osób na diecie niskopurynowej. Taki omlet podany z pomidorkami i pieczywem świetnie syci, a do tego dostarcza mocy składników odżywczych.

Pełna wersja przepisu

Jaglanka z pieczonymi śliwkami i orzechami

Mleko i skyr to źródła białka o niskiej zawartości puryn, idealnie sprawdzą się więc w diecie dla osób z hiperurykemią. Możesz podać je np. w towarzystwie innych niskopurynowych produktów (śliwek, orzechów, kaszy jaglanej) i cieszyć się sycącym posiłkiem na słodko.

Pełna wersja przepisu

Gazpacho

Mleko i skyr to źródła białka o niskiej zawartości puryn, idealnie sprawdzą się więc w diecie dla osób z hiperurykemią. Możesz podać je np. w towarzystwie innych niskopurynowych produktów (śliwek, orzechów, kaszy jaglanej) i cieszyć się sycącym posiłkiem na słodko.

Pełna wersja przepisu

Cytrynowo herbaciany deser ala tiramisu

Masz ochotę na słodkie co nieco? Na diecie niskopurynowej postaw na deser na bazie herbatników, skyru, orzechów i cytrynowego kisielu. I co ważne, słodzony erytrolem, a nie cukrem.

Pełna wersja przepisu

Tofu z warzywami i komosą ryżową

Tofu to dobre źródło białka na diecie niskopurynowej, a podane z brokułami, sezamem i chili z pewnością posmakuje fanom ostrych smaków. Do tego komosa ryżowa i gotowe! Pyszna kolacja już czeka.

Pełna wersja przepisu

Schudnij w Respo
pod okiem dietetyka!

Dopasuje Ci idealny plan zgodnie z Metodą Respo – metodą odchudzania ze skutecznością potwierdzoną badaniami naukowymi.

Sprawdź pakiety z dietą

Zmień dietę z Respo!

Masz hiperurykemię lub chorujesz na dnę moczanową? A może chcesz jednocześnie pozbyć się niechcianych kilogramów?

Zajrzyj do oferty Centrum Respo, a nasi dietetycy pomogą Ci osiągnąć założone cele. Wszystko dzięki połączeniu stałego wsparcia ekspertów i personalizowanego jadłospisu dopasowanego do Twojego stanu zdrowia, stylu życia i preferencji smakowych.

Zrób pierwszy krok i zacznij zmianę już dziś! 

Piśmiennictwo: