Dieta Kwaśniewskiego (optymalna). Na czym polega?

Kluczowe wnioski

• Dieta Kwaśniewskiego zakłada, że głównym makroskładnikiem w diecie powinny być tłuszcze (według założeń, 77-85% energii dostarczanej dziennie, powinno pochodzić właśnie z tego makroskładnika). Nie jest to zgodne z rekomendacjami Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego, który rekomenduje, aby było to do 30%.
• Efekty deklarowane przez Jana Kwaśniewskiego nie zostały potwierdzone badaniami. Do tego dietetycy wskazują na wiele wad tej diety, takich jak działanie prozapalne, trudność w zbilansowaniu, ryzyko przedawkowania witaminy A, a także doprowadzanie do zaburzeń mikrobiomu jelitowego.

Geneza diety Kwaśniewskiego

Podstawy diety Kwaśniewskiego zostały opracowane w latach 70. i 80. przez Jana Kwaśniewskiego, lekarza specjalizującego się w medycynie fizykalnej i balneologii, zainteresowanego kwestiami żywienia człowieka.

W 1976 roku, pracując w Szpitalu Wojskowym w Ciechocinku, lekarz ten rozpoczął prace nad stworzeniem „idealnego” modelu żywienia, sprzyjającego redukcji masy ciała i utrzymaniu zdrowia, a opierającego się na ograniczeniu węglowodanów.

Dieta Kwaśniewskiego pozostawała nieznana szerszej publiczności do końca lat 90. Od 1996 roku Jan Kwaśniewski publikował w Dzienniku Zachodnim felietony „Tłuste życie”, które szybko zyskały rozgłos.

W tym samym roku wraz z redaktorem naczelnym Dziennika opublikował swoją pierwszą książkę – „Dieta optymalna”, która szczegółowo przedstawiała założenia nowej diety.

Jan Kwaśniewski otrzymał też własną rubrykę w Dzienniku Zachodnim, w której odpowiadał na listy czytelników. Rubryka nazwana „Poradami dr Kwaśniewskiego” zapoczątkowała błędne przypisywanie mu tytułu naukowego, którego nigdy nie otrzymał.

W 1998 roku powstało Ogólnopolskie Stowarzyszenie Optymalnych zrzeszające fanów „diety doktora Kwaśniewskiego” i propagujące ten model żywienia.

Stowarzyszenie publikowało także listy rekomendowanych ośrodków zdrowia, hoteli i ośrodków wypoczynkowych, działających zgodnie z zaleceniami diety optymalnej [2]. 

Tworząc swoją autorską dietę Kwaśniewski mógł inspirować się dietą Atkinsa, która zyskała rozgłos na terenie USA w 1972 roku. Dietę Atkinsa charakteryzują podobne założenia: ograniczenie węglowodanów, wysoki udział tłuszczów oraz duże spożycie produktów odzwierzęcych.

Główną różnicą jest niższy udział białka w diecie optymalnej Jana Kwaśniewskiego.

Kontrowersje dotyczące diety Kwaśniewskiego

Diecie optymalnej Kwaśniewskiego od początku towarzyszą kontrowersje:

• Pozytywne efekty diety deklarowane przez Jana Kwaśniewskiego nie zostały nigdy potwierdzone w niezależnych badaniach naukowych.
• Już w 1999 roku Polska Akademia Nauk uznała dietę Kwaśniewskiego za szkodliwą dla zdrowia, wskazując przede wszystkim na zbyt duży udział tłuszczów zwierzęcych i czerwonego mięsa [3]. 
• Jan Kwaśniewski w książce „Krótka instrukcja obsługi człowieka” twierdzi, że jego model żywienia jest w stanie wyleczyć poważne choroby, m.in. miażdżycę, nadciśnienie, osteoporozę, wrzody żołądka, nieswoiste choroby zapalne jelit (chorobę Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego), a także „uniemożliwia zachorowanie na chorobę nowotworową czy białaczkę”. Twierdzi również, że odpowiednio długie stosowanie diety jest w stanie wyleczyć nowotwór, a chorzy na cukrzycę typu I „mogą sami wyleczyć się z tej choroby” [5].

Chyba nie musimy tłumaczyć, dlaczego te stwierdzenia są niezgodnie z wiedzą medyczną. 

Zasady diety optymalnej Kwaśniewskiego

Na czym polega dieta Kwaśniewskiego?

Założenia diety optymalnej mówią, że na każdy 1 g białka ma przypadać 1 g węglowodanów i 3-5 g tłuszczu.

W praktyce oznacza to następujący udział energii z makroskładników:

• 77-85% energii z tłuszczów,
• 7,5-11,5% energii z węglowodanów,
• 7,5-11,5% energii z białek [1,5].

W późniejszych publikacjach Kwaśniewski dopuszcza spożywanie maksymalnie 50-60 g węglowodanów dziennie [5].

Przypominamy, że według Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego rekomendowanymi wartościami dla dorosłych są:

• do 30% energii z tłuszczów,
• 45-65% energii z węglowodanów,
• 10-20% energii z białek lub białko w ilości 0,9 g na każdy kilogram masy ciała [4].

W diecie optymalnej Kwaśniewskiego szczególne znaczenie ma spożycie tłustych produktów odzwierzęcych.

Niskocukrowe warzywa, orzechy i nasiona oraz oleje roślinne są tylko dodatkiem do codziennej diety [1,5].

Co jeść na diecie Kwaśniewskiego?

Zastanawiasz się, co można jeść na diecie optymalnej?

Podstawą diety Kwaśniewskiego mają być:

• jaja,
• tłuste mięsa,
• podroby,
• tłuste sery, śmietana i masło,
• tłuste ryby (w początkowych wersjach diety ryby były wymienione jako produkty niedozwolone) [1,5]. 

Uzupełnienie diety powinny stanowić niskocukrowe warzywa, czyli większość, z wyłączeniem ziemniaków, buraków, batatów i warzyw strączkowych. Dozwolone są także tłuszcze roślinne, orzechy i nasiona. Autor zezwala dodatkowo na spożycie niewielkich ilości owoców jagodowych (np. borówek, malin, porzeczek, żurawiny) [1].

Założenia diety optymalnej Kwaśniewskiego określają jako „niejadalne dla człowieka” takie produkty jak:

• warzywa strączkowe,
• produkty zbożowe,
• przetwory owocowe,
• miód, cukier i słodycze,
• sól kuchenną [1,5].

Dieta Kwaśniewskiego a keto – podobieństwa i różnice

Dieta optymalna Jana Kwaśniewskiego oraz dieta ketogeniczna mają kilka punktów wspólnych.

Przede wszystkim, obie są dietami ograniczającymi węglowodany oraz promują spożycie wysokotłuszczowych produktów.

Jakie są różnice między dietą Kwaśniewskiego a keto?

Zasady diety ketogenicznej nie skupiają się na jedzeniu tłustych produktów odzwierzęcych, a także nie wykluczają spożycia małych ilości warzyw strączkowych czy pełnoziarnistych zbóż.

Takie założenia pozwalają na zbilansowanie diety ketogenicznej w sposób naśladujący dietę śródziemnomorską lub po prostu – dietę o właściwościach przeciwzapalnych.

Dieta niskowęglowodanowa bazująca na nieskrobiowych warzywach, owocach jagodowych, rybach, drobiu, chudym nabiale oraz zdrowych tłuszczach roślinnych byłaby zdecydowanie lepszym wyborem od diety Kwaśniewskiego, której podstawowymi składnikami są czerwone mięso, podroby i jaja.

Jadłospis na diecie optymalnej Kwaśniewskiego

Masz problem z wyobrażeniem sobie, jak może wyglądać jadłospis na diecie Kwaśniewskiego i jak wyglądają przepisy na diecie optymalnej?

Poniżej przedstawiamy przykładowe zestawienie posiłków, przygotowane na podstawie autentycznych przepisów diety Kwaśniewskiego, pochodzących z publikacji autora. Nazwy posiłków zamieszczamy w oryginalnej formie [5]. 

Dzień pierwszy

• Śniadanie. Zupa „mleczna” ze śmietany 30% i jajek.
• Obiad. Barszcz czerwony na gęstym rosole z pasztetem.
• Kolacja. Bigos z kwaśnej kapusty.

Dzień drugi

• Śniadanie. Żółtka sadzone na boczku, placuszek serowo-jajeczny z masłem.
• Obiad. Kotlet wieprzowy z karkówki panierowany w jajku i bułce tartej, smażony na dużej ilości masła, kalafior.
• Kolacja. Flaki wołowe na bardzo gęstym i tłustym rosole.

Dzień trzeci

• Śniadanie. Omlet z 1 białka i 3-6 żółtek na maśle z łyżką powideł śliwkowych bez cukru.
• Obiad. Golonka wieprzowa z chrzanem i kwaśną kapustą, popić śmietaną.
• Kolacja. Kotlet mielony z dobrego mięsa, pieczarki na maśle.

Zalety i wady diety optymalnej

Zwolennicy diety Kwaśniewskiego twierdzą, że największymi zaletami takiego modelu żywienia są:

• szybki spadek masy ciała,
• poprawa nastroju,
• „uzdrowienie” z chorób,
• dłuższe życie [5].

Realnym efektem diety Kwaśniewskiego może być szybki spadek masy ciała w ciągu pierwszych tygodni diety.

Tak jak w przypadku innych diet niskowęglowodanowych, początkowa błyskawiczna redukcja nie jest związana z utratą tkanki tłuszczowej, a glikogenu mięśniowego, czyli mięśniowych zapasów glukozy. Wraz ze zmniejszeniem zawartości glikogenu mięśniowego tracimy również wodę [6].

W związku z tym spadek masy ciała w pierwszym tygodniu diety może wynosić nawet 2-3 kg.

W kolejnych tygodniach diety spadek masy ciała znacząco spowalnia, a dalsza redukcja tkanki tłuszczowej jest realna tylko przy zachowaniu ujemnego bilansu energetycznego, czyli spożywania mniejszej ilości kalorii, niż wartość całkowitego zapotrzebowania organizmu.

Chociaż dieta optymalna Kwaśniewskiego może sprzyjać sytości i zachowaniu prawidłowego poziomu cukru we krwi, jej wady sprawiają, że nie nadaje się do dłuższego stosowania.

O jakich wadach mówimy?

Przygotowaliśmy dla Ciebie listę 10 największych wad diety Kwaśniewskiego:

1. Jest bogata w nasycone tłuszcze zwierzęce. Taki model żywienia jest prozapalny i może sprzyjać rozwojowi chorób krążenia (np. miażdżycy, nadciśnienia). Wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego zalecają ograniczenie nasyconych tłuszczy do maksymalnie 10% całkowitej wartości energetycznej diety [8].
2. Zachęca do wysokiego spożycia czerwonego mięsa. Czerwone mięso jak najbardziej może być elementem zdrowej, zbilansowanej diety, jednak nie powinno być jej głównym składnikiem. Duży udział czerwonego mięsa w diecie jest powiązany z wyższym ryzykiem chorób krążenia, cukrzycy typu II oraz różnych typów nowotworów (m.in. przełyku, żołądka, jelita grubego, płuc, pęcherza). Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne poleca ograniczenie spożycia czerwonego mięsa do 350-500 g tygodniowo, a polskie zalecenia sugerują zamianę czerwonego mięsa na zdrowsze źródła białka: drób, ryby, jaja strączki i orzechy [8,9,10] 
3. Wyklucza produkty o pozytywnym wpływie na zdrowie człowieka, m.in. warzywa strączkowe, pełnoziarniste produkty zbożowe i większość owoców, przez co jej zalecenia są sprzeczne z zasadami zdrowego żywienia [8].
4. Ciężko ją zbilansować tak, by dostarczała odpowiednich ilości witamin i składników mineralnych. Problematyczne mogą być przede wszystkim składniki, których głównymi źródłami są produkty zbożowe oraz warzywa i owoce: potas, witamina B1, witamina C oraz kwas foliowy. 
5. Ma bardzo ograniczoną zawartość błonnika pokarmowego, przez co może powodować zaparcia.
6. Stwarza ryzyko przedawkowania witaminy A. Produkty będące bazą diety Kwaśniewskiego, podroby, czerwone mięso i masło, dostarczają dużych ilości tej witaminy. Witamina A jest rozpuszczalna w tłuszczu, więc kumuluje się w organizmie i jest możliwe jej przedawkowanie. 
7. Jest prozapalna. Zalecenia diety Kwaśniewskiego są sprzeczne z zasadami diety przeciwzapalnej. Podstawę diety optymalnej stanowi czerwone mięso, podroby, jaja, sery, śmietana i masło, warzywa są tylko dodatkiem, a owoce są ograniczone do kilku dozwolonych produktów. Przypominamy, że największe zawartości przeciwzapalnych składników mają: warzywa i owoce, warzywa strączkowe, orzechy i nasiona, tłuste ryby i wysokojakościowe tłuszcze roślinne. 
8. Może powodować problemy żołądkowo-jelitowe. Bardzo duży udział tłuszczu w diecie oraz niektóre specyficzne zalecenia (np. smażenie jako najlepsza forma obróbki termicznej mięsa) sprawiają, że dieta Kwaśniewskiego jest ciężkostrawna. Bogatotłuszczowe posiłki opóźniają opróżnianie żołądka, co może skutkować zgagą, odbijaniem, poczuciem ciężkości i bólem żołądka. Jelita mogą zareagować wzdęciami, skurczem, bólem, a w ekstremalnych przypadkach – biegunką tłuszczową.
9. Może zaburzyć mikrobiom jelit. Za małe spożycie błonnika oraz wysoki udział nasyconych kwasów tłuszczowych może powodować zmiany w składzie mikrobiomu jelitowego. Spada udział „dobrych” bakterii, a wzrasta udział gatunków o działaniu prozapalnym, a dodatkowo zmniejsza się całkowita różnorodność gatunków zasiedlających jelita [7]. 
10. Ze względu na bardzo duże ograniczenie węglowodanów, w czasie stosowania diety mogą pojawić się objawy związane ze zbyt niskim poziomem cukru we krwi. Takie objawy to m.in.: osłabienie, senność, obniżony nastrój, zmęczenie, zawroty głowy, a nawet omdlenia.

Dieta Kwaśniewskiego – opinia dietetyków

Jakie opinie o diecie Kwaśniewskiego mają dietetycy?

Cóż, nie da się ukryć – dieta optymalna Jana Kwaśniewskiego nie jest naszą ulubienicą.

Wysoki udział nasyconych kwasów tłuszczowych oraz czerwonego mięsa, a także ograniczenie spożycia błonnika pokarmowego i antyoksydantów sprawiają, że ten sposób żywienia jest w rzeczywistości… daleki od optymalnego.

Stosowanie diety Kwaśniewskiego przez dłuższy czas może skutkować powstaniem niedoborów pokarmowych, pojawieniem się problemów żołądkowo-jelitowych, gorszym samopoczuciem, a także zwiększonym ryzykiem rozwoju niektórych chorób. 

Zmień dietę z Respo!

Dieta Kwaśniewskiego ma wiele wad, a jej główna zaleta w postaci początkowej, szybkiej redukcji masy ciała jest krótkotrwała.

W świetle aktualnych wyników badań, dieta ta jest sprzeczna z zasadami zdrowego odżywiania i może przyczyniać się do rozwoju niedoborów pokarmowych oraz wielu innych skutków ubocznych.

Pamiętaj: żeby schudnąć nie musisz rezygnować z jedzenia kanapek, spaghetti czy ulubionych deserów.

Zamiast restrykcyjnej diety wybierz dietę responsywną – w Centrum Respo codziennie udowadniamy, że rygorystyczne diety to już przeszłość! Nasi dietetycy online działają w taki sposób, aby każdy jadłospis był indywidualnie dopasowany do potrzeb i celu danej osoby.

To działa, co potwierdzają setki udokmentowanych metamorfoz. Sprawdź!

Piśmiennictwo: