Oczyszczanie organizmu z toksyn. Poradnik

Kluczowe wnioski

• Mechanizmy oczyszczania organizmu z toksyn są wbudowane w ludzkie ciało.
• Produkty przyspieszające oczyszczanie z toksyn dostających się do organizmu drogą pokarmową, to m.in.: woda, zielona herbata, otręby pszenne, czosnek i warzywa kapustne. Nie trzeba więc stosować specjalnych diet oraz głodówek.

Jak toksyny dostają się do organizmu człowieka?

Toksyny. To słowo budzi postrach wśród osób zainteresowanych zachowaniem dobrego zdrowia i nie tylko, bo właściwie każdy wie, że „toksyny” nie są niczym dobrym.

Zresztą sama definicja pochodząca ze słownika języka polskiego mówi, że toksyna to „substancja wytwarzana przez organizmy żywe, mająca właściwości trujące dla innego organizmu”. Substancje toksyczne dla ludzi mogą więc wyrządzić duże szkody.

W tym miejscu warto jeszcze podkreślić, że w języku potocznym do toksyn zalicza się często nie tylko związki pochodzenia organicznego, ale także nieorganiczne substancje, np. metale ciężkie.

W poniższym artykule zajmiemy się więc zbiorczo substancjami, które do naszego organizmu dostają się z zewnątrz i mają na niego negatywny wpływ. Niezależnie, czy są to związki organiczne, czy nieorganiczne. 

Zanim przejdziemy do zagadnienia oczyszczania organizmu z toksyn, warto powiedzieć jeszcze, jak toksyny dostają się do naszego ciała.

Potencjalnych „drzwi wejściowych” dla toksyn jest co najmniej kilka, nasz organizm nie jest bowiem szczelnie zamkniętym pudełkiem.

Toksyny mogą dostać się do organizmu m.in.:

• drogą pokarmową (wraz z żywnością, wodą),
• drogą oddechową (wraz ze wdychanym powietrzem),
• przez skórę (niektóre toksyny mogą wchłaniać się przez powłoki skórne),
• przez oczy (czasem zdarza się, że toksyna może dostać się do organizmu poprzez kontakt z odsłoniętym okiem),
• przez wstrzyknięcie (przy naruszeniu tkanki skórnej, toksyny mogą dostać się bezpośrednio do krwioobiegu, np. przy skaleczeniu i kontakcie rany z zanieczyszczoną powierzchnią).

W poniższym wpisie zajmiemy się jedynie toksynami i zanieczyszczeniami, które do organizmu dostają się drogą pokarmową.

Nie można jednak zapominać, że inne drogi również stanowią zagrożenie. Zwłaszcza droga oddechowa, która stanowi „drzwi wejściowe” m.in. dla toksycznych substancji pochodzących z dymu papierosowego.

Jakie toksyny są zawarte w żywności? 

W żywności znaleźć możemy wiele substancji o działaniu toksycznym dla organizmu człowieka.

Są to zarówno substancje będące naturalną częścią produktów spożywczych, jak i substancje, które dostają się do żywności w procesie produkcyjnym, w trakcie uprawy lub powstają w trakcie obróbki.  

Wśród substancji o szkodliwym działaniu, które dostają się do organizmu drogą pokarmową, można wymienić m.in. [1,2]:

• alkohol,
• naturalne substancje występujące w roślinach – np. solaninę (w surowych ziemniakach), lektyny (w surowej fasoli),
• toksyny naturalnie występujące w grzybach trujących (np. amatoksyny zawarte w muchomorze sromotnikowym),
• metale ciężkie (kadm, arsen, rtęć, ołów) – mogą się one znaleźć w żywności np. na skutek akumulacji w glebie w wyniku działalności przemysłowej człowieka, rtęć jest dodatkowo kumulowana w mięsie ryb długożyjących, drapieżnych ryb,
• pozostałości pestycydów i nawozów używanych w uprawie roślin,
• toksyny produkowane przez pleśnie, którymi zanieczyszczona może być żywność (np. aflatoksyny, które mają działanie rakotwórcze),
• toksyny produkowane przez bakterie – np. jad kiełbasiany, toksyny produkowane przez bakterie Bacillus cereus, toksyny gronkowca złocistego,
• cząsteczki migrujące do żywności z opakowań, np. bisfenol A,
• substancje produkowane w trakcie obróbki termicznej żywności – np. wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (pochodzące m.in. z wędzonego mięsa i ryb), heterocykliczne aminy aromatyczne (zawarte m.in. w grillowanym mięsie i rybach), akrylamid (zawarty m.in. w chipsach, frytkach, ciastkach).

Jak widzisz, jest tego sporo, a powyższa lista zawiera tylko wybrane przykłady!

Pytanie więc: czy jest się czego obawiać i czy oczyszczanie organizmu z toksyn to konieczna procedura?

Oczyszczanie organizmu z toksyn – na czym ma polegać?

Według zwolenników regularnego oczyszczania organizmu z toksyn pomóc w tym procesie mają specjalne diety oczyszczające.

Najczęściej mówi się wówczas o:

• głodówkach,
• dietach sokowych, na których wypijać można jedynie soki warzywne i owocowe,
• dietach jednostronnych, czyli dietach polegających na spożywaniu posiłków opartych o jakiś jeden produkt uważany za szczególnie detoksykujący – mowa tu np. o diecie buraczanej, diecie kapuścianej czy jabłkowej.

Jak miałyby one działać?

• zwolennicy głodówek twierdzą, że przy braku pożywienia organizm zaczyna „spalać” toksyczne substancje zalegające w naszych tkankach, a efektem ma być uwolnienie od toksyn (zwykle zalecane jest wówczas picie dużej ilości wody, która ma wypłukiwać toksyny),
• w przypadku diet jednostronnych efekt ma być związany ze „specjalnymi” właściwościami danego produktu – zwolennicy diety jabłkowej mówią np. że zawarte w jabłkach pektyny usuwają z naszego ciała toksyny, z kolei fani diety buraczanej, że burak eliminuje z organizmu niepożądanego drobnoustroje oraz mocznik,
• diety sokowe również mają wspomagać oczyszczanie z toksyn, a także wspierać działanie wątroby i nerek.

Czy oczyszczanie organizmu z toksyn jest konieczne?

Musisz pamiętać, że oczyszczanie organizmu z potencjalnie toksycznych substancji jest wbudowane w działanie ludzkiego ciała.

Można wręcz powiedzieć, że organizm człowieka jest z góry przygotowany na to, że wraz z żywnością mogą się do niego dostać pewne niepożądane substancje. Trzeba też pamiętać, że same produkty przemiany materii (głównie chodzi tu o amoniak) także byłyby dla nas toksyczne, gdyby nasze ciało nie umiało sobie z nimi radzić.

Za oczyszczanie organizmu z toksyn pokarmowych w głównym stopniu odpowiada nasza wątroba, a także nerki.

Można również mówić o działaniu jelit w tym zakresie (poprzez usuwanie nietrawionych resztek, a wraz z nimi wielu potencjalnych toksyn).

Czy stosowanie detoksu jest więc koniecznie? Okazuje się, że nie, a rzekome oczyszczanie organizmu z toksyn przez głodówkę czy picie soków nie jest zasadne. Nasz organizm doskonale radzi sobie z tym procesem samodzielnie. 

Oczywiście nie ze wszystkimi toksynami organizm potrafi sobie poradzić bez pomocy. W takiej sytuacji potrzebny jest jednak lekarz, głodówka nie pomoże nam bowiem pozbyć się np. nadmiaru metali ciężkich. 

Tym, co możemy zrobić i co faktycznie ma znaczenie, jest jednak unikanie produktów takich jak:

• alkohol, 
• duże ilości grillowanego czy wędzonego mięsa, 
• orzechy, zboża i owoce suszone pochodzące z niepewnych źródeł (możliwość zanieczyszczenia toksynami pleśni), 
• ryby z dużą ilością rtęci (np. miecznik, rekin),
• fast foody,
• duże ilości konserw mięsnych i rybnych (możliwość migracji bisfenolu A z opakowania).

Warzywa i owoce należy dodatkowo myć bieżącą wodą. W ten sposób usuwamy większość pozostałości pestycydów (badania wskazują np. że mycie warzyw liściastych pod bieżącą wodą usuwa prawie 80% pozostałości pestycydów) [3].

Warzywa korzeniowe warto też obierać przed spożyciem. Tak by usunąć jak najwięcej metali ciężkich. Badania wskazują bowiem, że, przykładowo w marchewce, najwięcej kadmu znajduje się w skórce [4]. 

Produkty przyspieszające oczyszczanie organizmu

Najlepszym, co możemy zrobić, by wspomóc organizm w walce z potencjalnie toksycznymi substancjami, jest odpowiednio zbilansowana dieta, bogata we wszystkie składniki mineralne i witaminy.

Szczególnie znaczenie w poprawianiu odporności organizmu i zdolności jego walki z niekorzystnymi czynnikami wydają się produkty bogate w przeciwutleniacze.

Nie tylko wspomagają one odporność, ale także pomagają m.in. w przeciwdziałaniu stresowi oksydacyjnemu związanemu z obecnością toksyn, a także w metabolizmie i wydalaniu metali ciężkich [5].

Wydaje się również, że w diecie należy zwrócić szczególną uwagę na błonnik pokarmowy, który wspomaga wydalanie resztek pestycydów i metali ciężkich z organizmu [6,7]. 

W tym miejscu warto zaznaczyć: pojedynczy produkt nie sprawi, że nasz organizm zostanie oczyszczony z toksyn.

Ważna jest zbilansowana, różnorodna dieta. Warto do niej jednak włączać szczególnie obiecujące produkty takie jak [6-10]:

• woda – z uwagi na to, że szereg metabolitów naszego organizmu jest hydrofilnych (rozpuszczalnych w wodzie), jest ona głównym transporterem tych substancji poza nasz organizm. Wszystkie narządy potrzebują wody do prawidłowego funkcjonowania. Jeśli pijesz za mało, może mieć to wpływ między innymi na działanie nerek (zwłaszcza jeśli jesteś osobą aktywną fizycznie lub temperatura otoczenia jest skrajnie wysoka). Zastanawiasz się, jaką wodę pić? Tego dowiesz się z naszego bloga.
• zielona herbata – ma silne właściwości przeciwutleniające, wspomaga usuwanie metali ciężkich z organizmu, wydaje się także, że może wspomagać metabolizm niektórych toksyn (ale uwaga: nie zaleca się więcej niż 8 filiżanek zielonej herbaty dziennie, gdyż w dużych ilościach jest ona toksyczna dla wątroby),
• otręby pszenne – badania wskazują, że mogą one chronić organizm przed szkodliwym działaniem metali ciężkich, zwłaszcza przed ich zgubnym wpływem na mikrobiotę jelitową,
• jabłka, gruszki, pigwa, śliwki, agrest, owoce cytrusowe – są źródłem pektyn, które mają zdolność związywania resztek pestycydów, a także metali ciężkich. Dodatkowo chronią mikrobiotę jelitową przed szkodliwym działaniem arsenu czy kadmu,
• czosnek – działa przeciwutleniająco, wydaje się także, że może wspomagać metabolizm toksyn w wątrobie, czy metabolizm metali ciężkich,
• warzywa kapustne – zawierają glukozynolany o działaniu przeciwutleniającym, związki te mogą także pozytywnie wpływać na wątrobę i wspomagać metabolizm toksyn w tym narządzie,
• inne źródła antyoksydantów – m.in. owoce jagodowe, przyprawy, kawa, ciemne winogrona, granat.

Podsumowanie

Podsumowując: oczyszczanie organizmu z toksyn to naturalny element działania naszego ciała.

Zamiast stosować głodówki i diety sokowe, należy więc stawiać na różnorodną dietę bogatą w antyoksydanty i błonnik pokarmowy, a jednocześnie podejmować działania mające na celu ograniczenie spożycia potencjalnie toksycznych dla nas substancji.

Chcesz zacząć jeść zdrowiej, ale nie wiesz jak? Zajrzyj do oferty Centrum Respo. Nasi dietetycy online opracują dla Ciebie indywidualny jadłospis dopasowany do Twojego stanu zdrowia i kulinarnego gustu.

Piśmiennictwo: