Niedoczynność tarczycy u dzieci. Przyczyny, objawy i zalecenia

Kluczowe wnioski

• Objawy niedoczynności tarczycy u dziecka to m.in.: zmęczenie, przyrost masy ciała, mniejsza tolerncja wysiłku fizycznego oraz psychicznego, a także spowolnienie akcji serca.
• Naturalną metodą radzenia sobie z niedoczynnością tarczycy u dziecka jest zdrowy styl życia, w tym zbilansowana i urozmaicona dieta, bogata zwłaszcza w jod, selen, żelazo oraz cynk.

Jakie są przyczyny chorób tarczycy u dzieci?

Tarczyca to niewielki gruczoł w kształcie motyla, który znajduje się na przedniej części szyi, tuż pod krtanią. Jest ona kluczową częścią układu hormonalnego – produkuje hormony regulujące metabolizm.

Dwa hormony wytwarzane przez tarczycę to tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3). U dzieci związki te są ważne m.in. dla prawidłowego wzrostu i rozwoju, zwłaszcza mózgu i układu nerwowego.

Choroby tarczycy u dzieci to zróżnicowana grupa różnych przypadłości, które zaburzają prawidłową pracę gruczołu tarczowego.

Zaliczamy do nich wspomnianą już niedoczynność tarczycy u dziecka, ale również Hashimoto czy chorobę Gravesa-Basedowa.

Jakie są ich przyczyny?

Cóż, jest ich wiele… od czynników genetycznych po procesy autoimmunologiczne [1,2].

Wszystkie przypadłości mają jednak cechę wspólną. Prowadzą do zaburzeń produkcji hormonów tarczycy – trijodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4). 

Zdarza się, że problem nie jest bezpośrednio związany z tarczycą, a z innym elementem organizmu, który reguluje funkcjonowanie narządu. Przykładem są nieprawidłowości pracy przysadki mózgowej, czyli gruczołu odpowiedzialnego za produkcję TSH.

Niektórzy błędnie myślą, że TSH jest hormonem tarczycy. Otóż nie, jest to bowiem hormon wytwarzany przez przysadkę, który reguluje produkcję hormonów przez tarczycę [3].

Oprócz wspomnianych czynników genetycznych i autoimmunologicznych, do istotnych przyczyn chorób tarczycy u dzieci zalicza się niedobór jodu.

Jest to kluczowy pierwiastek, który bierze udział w procesie produkcji hormonów tarczycy. Jego niedobór prowadzi do niedoczynności gruczołu.

Chociaż w Polsce taka sytuacja jest rzadko spotykana, to jednak pokazuje, jak ważna jest prawidłowa dieta.

Jakie są objawy chorób tarczycy u dziecka?

Objawy chorób tarczycy u dzieci są tak samo zróżnicowane, jak same choroby i ich przyczyny. Zależą przede wszystkim od tego, z jaką jednostką chorobową mamy do czynienia.

Możemy je podzielić na dwie grupy:

• objawy związane z nadmiarem hormonów tarczycy,
• objawy związane z niedoborem hormonów tarczycy.

Nadmiar hormonów tarczycy jest charakterystyczny m.in. dla nadczynności i choroby Gravesa-Basedowa.

Wywołuje on objawy, takie jak [4]:

• drżenie rąk,
• osłabienie mięśni,
• spadek masy ciała,
• tachykardia (przyspieszenie akcji serca powyżej 100 uderzeń na minutę).

Niedobór hormonów tarczycy jest natomiast związany np. z Hashimoto i niedoczynnością tarczycy u dzieci.

Do objawów zaliczamy [1]:

• zmęczenie,
• wzrost masy ciała,
• obniżoną tolerancję wysiłku fizycznego i psychicznego,
• bradykardia (spowolnienie akcji serca poniżej 60 uderzeń na minutę).

Ze względu na to, że choroby tarczycy u dziecka istotnie wpływają na masę ciała, warto sprawdzać BMI Twojej pociechy. Nieprawidłowa masa ciała może być pierwszym sygnałem, że w organizmie pojawił się problem.

Jak sprawdzić, czy masa ciała Twojej pociechy jest prawidłowa? To proste! Wykorzystaj nasz kalkulator BMI dla dzieci!

Niedoczynność tarczycy u dziecka – przyczyny

Wiesz już trochę o tym, jak działa tarczyca i jakie problemy mogą ją spotkać. Teraz przejdźmy do głównego bohatera artykułu – niedoczynności tarczycy u dziecka.

Na samym początku dokładniej poznasz jej przyczyny. Są one tożsame z tymi, które wymieniłam jako ogólne przyczyny chorób tarczycy u dzieci.

Przyczyny niedoczynności tarczycy u dzieci możemy podzielić w zależności od ich pochodzenia na:

• nabyte,
• wrodzone.

Na poziomie globalnym najczęstszą przyczyną nabytej niedoczynności tarczycy jest niedobór jodu. W Polsce niedobór jodu nie jest aż tak poważnym problemem, ponieważ od 1996 roku istnieje obowiązek jodowania soli kuchennej.

Podobny program wprowadzono w wielu krajach i jak się okazało… stał się jednym z najskuteczniejszych programów zdrowotnych, ponieważ znacznie ograniczył występowanie chorób związanych z niskim spożyciem jodu [5,6].

W krajach objętych obowiązkiem jodowania soli za najczęstszą przyczynę niedoczynności nabytej wskazuje się procesy autoimmunologiczne – czyli chorobę Hashimoto. Uważa się, że choroba ta występuje nawet u 10% dzieci i młodzieży [2].

Zdarza się jednak, że niedoczynność tarczycy u dziecka jest wrodzona. W takiej sytuacji problem może wynikać z nieprawidłowości rozwoju gruczołu tarczowego, zaburzonego procesu syntezy hormonów czy oporności tkanek na działanie hormonów tarczycy. 

Niedoczynność tarczycy u dziecka – objawy

Objawy tej choroby tarczycy u dziecka są analogiczne do tych, które wynikają ze zbyt małego stężenia hormonów produkowanych przez ten gruczoł.

W oczy przede wszystkim rzuca się zwiększona masa ciała, a Twoja pociecha może regularnie narzekać na zmęczenie. 

Nie zakładaj jednak, że takie symptomy na pewno związane są z nieprawidłową pracą tarczycy.

Nie są one na tyle specyficzne, czyli charakterystyczne dla danej jednostki chorobowej, żeby na ich podstawie postawić jednoznaczną diagnozę. Objawy te mogą pojawić się również w przypadku innych chorób.

Poniżej znajdziesz szerszą listę objawów niedoczynności tarczycy u dziecka, włącznie z tymi, które dotyczą niedoczynności wrodzonej i pojawiają się u noworodków [2]:

• senność,
• zaparcia,
• zwolnione tętno,
• wzrost masy ciała,,
• obniżone napięcie mięśniowe,
• duże tylne ciemiączko (u noworodków),
• niedrożność smółkowa (u noworodków),
• duży wystający język (odkładanie mukopolisacharydów),
• przedłużająca się żółtaczka fizjologiczna (u noworodków).

Jak widzisz, objawów jest całkiem sporo.

Co więcej, lista ta nie jest kompletna – wymienić można jeszcze kilka innych symptomów związanych z różnymi układami.

To jednoznacznie pokazuje, jak ważna jest prawidłowa diagnostyka. Jak więc zbadać tarczycę u dziecka? 👇

Jak zbadać tarczycę u dziecka?

Podstawą są badania krwi – szczególnie sprawdzenie poziomu TSH.

Badanie TSH wykorzystuje się jako badanie przesiewowe, które pozwala wykryć wrodzoną niedoczynność tarczycy u dziecka. W Polsce takie badania prowadzone są od 1974, a od 1994 obejmują całą populację noworodków [2]. 

Według aktualnych standardów zaleca się sprawdzenie poziomu TSH pomiędzy 48. a 72. godziną życia.

Metoda ta pozwala wykryć pierwotną niedoczynność tarczycy u dziecka, ale nie umożliwia wykrycia postaci wtórnej. Stężenie TSH jest wtedy prawidłowe lub obniżone, co daje fałszywie ujemny wynik. Na szczęście postać wtórna występuje około 10 razy rzadziej [2].

Do zdiagnozowania wtórnej niedoczynności tarczycy u dziecka wykorzystuje się m.in.:

• test stymulacji TRH,
• ocenę czynności hormonalnej przysadki,
• rezonans magnetyczny okolicy podwzgórzowo-przysadkowej.

Warto tutaj wspomnieć o noworodkach, których matki mają chorobę autoimmunologiczną gruczołu tarczowego. W takiej sytuacji zaleca się oznaczenie stężenia TSH pomiędzy 2. a 4. tygodniem życia.

Statystyki pokazują, że około 30% noworodków ma łagodną hipertyreotropinemię (podwyższony poziom TSH we krwi), która zazwyczaj samoistnie mija po upływie 1. miesiąca życia. Natomiast u około 2% noworodków konieczne jest zastosowanie przejściowego leczenia lewotyroksyną.

Należy też podkreślić, że przyjmowanie preparatów lewotyroksyny przez matkę nie jest przeciwwskazaniem do karmienia piersią [2].

W późniejszych etapach życia badanie TSH również jest podstawą. Możesz je dodać do standardowego pakietu badań kontrolnych, które co jakiś czas robisz dziecku. Jego koszt jest niewielki, a pozwala wykryć ewentualne nieprawidłowości.

Pamiętaj, że wszystkie kwestie dotyczące zdrowia Twojego dziecka najlepiej konsultować z lekarzem.

Jeżeli zaobserwujesz jakieś niepokojące objawy – nie czekaj! Pediatra skieruje Was na odpowiednie badania albo do lekarza specjalisty.

Diagnostyka niedoczynności tarczycy u dzieci

Badanie TSH to pierwszy krok. Jeżeli wynik jest nieprawidłowy, potrzebna będzie dalsza diagnostyka.

Zanim zabierzesz dziecko na dodatkowe badania, najlepiej udać się do lekarza. Jak wygląda poszerzona diagnostyka?

Podczas szerszej diagnostyki lekarz przede wszystkim może zlecić oznaczenie poziomu hormonów tarczycy – sprawdzenie poziomu fT3 oraz fT4.

Konieczne może być również wykonanie USG tarczycy. Na szczęście jest to nieinwazyjne badanie, które nie powinno wywołać większego dyskomfortu u dziecka. Jeżeli lekarz podejrzewa chorobę o podłożu autoimmunologicznym, może również zlecić oznaczenie poziomu przeciwciał, takich jak anty-TPO [2].

W wyjątkowych sytuacjach potrzebne mogą być jeszcze bardziej zaawansowane badania, takie jak biopsja tarczycy.

Wykonuje się ją, jeżeli na tarczycy dziecka występują guzki, które wymagają dokładnego sprawdzenia.

Takie przypadki nie należą jednak do najczęstszych, dlatego najlepiej nie przejmować się na zapas i postępować zgodnie z zaleceniami specjalisty.

Metody radzenia z niedoczynnością tarczycy u dzieci

Czy niedoczynność tarczycy u dziecka można wyleczyć? A jeżeli tak, to co należy zrobić?

Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Wszystko zależy od tego, co jest przyczyną niedoczynności tarczycy u dziecka.

Jeżeli choroba wywołana jest wrodzonymi nieprawidłowościami albo procesami autoimmunologicznymi, to nie da się całkowicie wyleczyć tarczycy dziecka.

Zdarzają się też przypadki, w których dziecko wymaga przejściowego leczenia lewotyroksyną, ale po pewnym czasie wszystko wraca do normy.

Niezależnie od sytuacji, istotne są regularne badania kontrolne, które pozwolą ocenić poziom hormonów tarczycy i dostosować dawki leków.

Pamiętaj jednak, że nawet niedoczynność tarczycy u dziecka wywołana chorobą autoimmunologiczną nie wymaga od razu wprowadzania farmakoterapii.

Naturalne metody radzenia sobie z niedoczynnością tarczycy u dziecka obejmują przede wszystkim prowadzenie zdrowego stylu życia i utrzymywanie prawidłowej masy ciała.

Choroby tarczycy u najmłodszych często skutkują zwiększoną lub zmniejszoną masą ciała – w zależności od przyczyny – dlatego niezwykle istotne jest prawidłowe odżywianie. 👇

Dieta przy niedoczynności tarczycy u dzieci i niemowląt

Dieta przy niedoczynności tarczycy u dzieci powinna być dobrze zbilansowana i urozmaicona.

Musicie unikać diet restrykcyjnych, które prowadzą do zmniejszenia aktywności tarczycy. Przede wszystkim powinniście przestrzegać podstawowych zasad zdrowego żywienia, a także dbać o utrzymywanie prawidłowej masy ciała [7]. 

Z tego względu wartość energetyczną diety trzeba dostosować do masy ciała, a następnie modyfikować ją w zależności od obserwowanych zmian.

Istotne jest, że wprowadzenie farmakoterapii może dynamicznie wpłynąć na masę ciała, co będzie wymagało zmiany wartości energetycznej jadłospisu.

W przypadku diety przy niedoczynności tarczycy u dzieci niezwykle istotnych jest kilka składników mineralnych [7]:

• Jod – stanowi niezbędny składnik do produkcji hormonów tarczycy. Źródła jodu to m.in.: sól jodowana, ryby, owoce morza.
• Selen – jako składnik enzymu uczestniczy w przemianie tyroksyny do trijodotyroniny. Źródła selenu to m.in.: orzechy brazylijskie, tuńczyk, łosoś, jaja.
• Żelazo – bierze udział w przemianie tyreoglobuliny do tyroksyny oraz T3. Źródła żelaza to m.in.: czerwone mięso, podroby, nasiona roślin strączkowych.
• Cynk – bierze udział w konwersji hormonu T4 do T3. Źródła cynku to m.in.: mięso, nasiona roślin strączkowych, orzechy i pestki, produkty mleczne.

Niedobory wymienionych wyżej substancji mogą nasilać problem niedoczynności tarczycy u dzieci, a nawet być jej przyczyną (jod).

Z tego względu należy zadbać o to, aby do organizmu dostarczać odpowiednią ilość tych składników odżywczych.

Podstawową metodą leczenia choroby jest stosowanie lewotyroksyny – leku zalecanego i stosowanego pod opieką lekarza. Jest to ważne w kontekście diety, ponieważ składniki pożywienia mogą wpływać na działanie leku.

Poniższa tabela przedstawia, jakie znaczenie mają poszczególne składniki pokarmowe [7].

Wspomaganie wchłaniania leku	Hamowanie wchłaniania leku
Przyjmowanie leku rano	Soja
Przyjmowanie leku 1h przed śniadaniem	Kawa
Witamina C	Sok grejpfrutowy
	Błonnik

Nie oznacza to jednak, że podczas leczenia trzeba całkowicie zrezygnować z soku grejpfrutowego czy ograniczyć ilość błonnika.

Ważne jest, aby przyjmować lek rano – godzinę przed pierwszym posiłkiem. Wtedy zdąży się wchłonąć.

Pamiętaj, że spożywanie błonnika jest niezwykle ważne dla zdrowia, dlatego należy zadbać o jego właściwą ilość w pozostałej części dnia.

W przypadku występowania choroby Hashimoto u dziecka, istotne będzie również włączanie do diety substancji o charakterze przeciwzapalnym – ponieważ to stan zapalny leży u podłoża tej dolegliwości.

Najkorzystniejsze wydaje się spożywanie kwasów tłuszczowych omega-3, dlatego do diety warto włączyć tłuste ryby morskie, olej lniany, orzechy i pestki [8].

Czy w takim przypadku warto stosować jakieś suplementy? Dowiesz się tego z naszego artykułu o diecie przy niedoczynności tarczycy.

Podsumowanie

Niedoczynność tarczycy u dziecka niekorzystnie wpływa na komfort życia… ale już małe zmiany w diecie mogą poprawić samopoczucie i wspomóc leczenie.

Zastanawiasz się, jak przygotować odpowiedni jadłospis? Spokojnie, zrobimy to za Ciebie!

Pomogliśmy już ponad 50 tys. osób, a Twoje dziecko może już dzisiaj dołączyć do tej grupy. Sprawdź, jak może pomóc Wam dietetyk dziecięcy Respo! 🙂

Uwaga, artykuł nie zastępuje konsultacji lekarskiej i opieki dietetycznej! Pamiętaj, że leczenie wszystkich chorób powinno być prowadzone przez specjalistów.

Piśmiennictwo: