Czy dzieci mogą pić kawę?

Kluczowe wnioski

• Według EFSA, dzieci nie powinny przekraczać dawki 3 mg kofeiny dziennie na kilogram masy ciała. Natomiast według Amerykańskiej Akademii Pediatrii, do 12. roku życia dzieci nie powinny pić napojów zawierających kofeinę. Zdania różnych organizacji są więc podzielone i nie ma jasnego progu bezpieczeństwa w tym zakresie.
• Dietetycy zalecają rozsądek w tej kwestii, przy czym ważna jest także kwestia wieku. Im młodszy organizm, tym większa jest wrażliwość na działanie kofeiny, które może m.in. zaburzać sen.

Jakie składniki zawiera kawa?

Kawa ma wiele prozdrowotnych właściwości.

Z literatury naukowej wynika, że osoby, które regularnie ją piją rzadziej chorują na cukrzycę typu 2, chorobę Parkinsona, a nawet niektóre nowotwory.

Nie chodzi tylko o kofeinę – w ziarnach znajdują się też polifenole, diterpeny i inne związki o działaniu przeciwutleniającym i przeciwzapalnym.

Co więcej, regularne picie kawy może wspierać wrażliwość na insulinę i wspomagać funkcjonowanie naczyń krwionośnych. W efekcie, dla dorosłych filiżanka czarnej kawy jest naprawdę dobrym wyborem [1].

Podsumowując, w filiżance kawy znajdziesz m.in.:

• kofeinę, która działa przeciwzmęczeniowo i poprawia koncentrację,
• polifenole, które działają antyoksydacyjnie i przeciwzapalnie,
• kwasy organiczne i składniki mineralne, m.in. niacynę, magnez i potas.

To wszystko może mieć korzystny wpływ na zdrowie, jeśli kawa jest spożywana z umiarem.

Norma kofeiny u dorosłych i dzieci

U dzieci największe wątpliwości budzi kofeina. Dla dorosłych bezpieczna ilość to zazwyczaj do 400 mg kofeiny dziennie, co odpowiada około 3–5 filiżankom kawy.

Jak sytuacja wygląda w przypadku najmłodszych?

Według Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), dzieci nie powinny przekraczać dawki 3 mg kofeiny na kilogram masy ciała dziennie [2].

Dla dziecka ważącego 30 kg oznacza to około 90 mg kofeiny – mniej więcej tyle, ile zawiera mała filiżanka kawy. ☕️

Czy dzieci mogą pić kawę? Odpowiadamy!

Rodzice często zakładają, że kawa to napój przeznaczony wyłącznie dla dorosłych.

Tymczasem pod względem składu, filiżanka czarnej kawy wypada lepiej niż wiele produktów regularnie spożywanych przez dzieci i nastolatków, takich jak napoje gazowane i energetyki. W tych ostatnich znajdziesz nie tylko kofeinę, ale często również ogromne ilości cukru, sztuczne barwniki i dodatki smakowe.

Co ciekawe, porcja kawy zawiera często mniej kofeiny niż puszka popularnego napoju energetycznego. A przy tym nie niesie ze sobą ryzyka uzależnienia od słodkiego smaku ani tak dużego wpływu na metabolizm glukozy.

Pamiętaj, że potencjalnie szkodliwa kofeina znajduje się też w produktach, które nawet nasze babcie chętnie podawały dzieciom. Mowa tutaj przede wszystkim o herbacie, ale źródłem kofeiny może być nawet czekolada czy kakao.

Teoretycznie więc dziecko może pić kawę – o ile nie przekracza zalecanej dawki kofeiny. 

Pamiętaj też, że czymś innym jest jedna filiżanka kawy „na spróbowanie”, a czym innym regularne podawanie tego napoju dziecku.

W przypadku tego pierwszego scenariusza dosyć trudno o negatywne konsekwencje – chyba że podasz dziecku podwójne espresso i jednorazowa dawka kofeiny będzie bardzo duża.

Drugi scenariusz zwiększa szanse na to, że do organizmu dziecka trafi zbyt dużo kofeiny. Szczególnie jeśli na co dzień pije również herbatę czy inne napoje zawierające ten składnik. 👧👦

Ile kawy może pić dziecko?

Eksperci zgodnie podkreślają, że u dzieci nie ma jasno określonego progu bezpieczeństwa.

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) sugeruje, że bezpieczna dawka to maksymalnie 3 mg na kilogram masy ciała – ale jednocześnie zaznacza, że nie ma wystarczająco danych, by ocenić długoterminowe skutki [2].

Amerykańska Akademia Pediatrii idzie jednak o krok dalej, bo ich zdaniem dzieci do 12. roku życia nie powinny pić żadnych napojów zawierających kofeinę [4]. ☕️

Dlaczego kofeina może być szkodliwa dla dziecka?

Kofeina kojarzy się z pobudzeniem, większą energią i lepszym skupieniem. Ale u dzieci jej działanie może wyglądać zupełnie inaczej.

Ich masa ciała jest mniejsza, a organizm jest mniej dojrzały, wrażliwszy i szybciej reaguje na bodźce – także te chemiczne. To, co dla dorosłego oznacza łagodny zastrzyk energii, dla dziecka może skończyć się bezsennością, nerwowością i rozdrażnieniem.

Badania pokazują, że nawet umiarkowane dawki kofeiny rzędu 1–3 mg na kilogram masy ciała mogą zaburzać sen dzieci w wieku szkolnym i młodszych nastolatków.

Skraca się czas snu, pojawiają się częstsze wybudzenia, a regeneracja jest gorsza niż zwykle [2].

To z kolei przekłada się na codzienne funkcjonowanie – dziecko jest rozdrażnione, ma trudności z koncentracją, szybciej się męczy. Może nawet częściej popadać w konflikty z rówieśnikami i dorosłymi [3].

Nie chodzi tylko o sen.

U części dzieci regularne spożycie kofeiny może prowadzić do objawów somatycznych:

• przyspieszonego tętna,
• wzrostu ciśnienia krwi,
• bólu brzucha,
• uczucia niepokoju czy nadmiernej ruchliwości [3].

Szczególnie niekorzystne wydają się napoje energetyczne – zawierają nie tylko kofeinę, ale też duże ilości cukru i dodatków chemicznych, które mogą działać drażniąco na układ nerwowy i pokarmowy.

Dlatego właśnie ostrożność to najlepsza strategia. Nie chodzi o całkowity zakaz przyjmowania kofeiny, ale o rozsądek. Filiżanka kawy wypita raz na jakiś czas to nie to samo, co codzienne picie dużych ilości kawy.

Pamiętaj jednak, że ważna jest kwestia wieku. Im młodszy organizm, tym większa wrażliwość na działanie kofeiny, dlatego nawet niewielka ilość może wpływać na sen, koncentrację czy nastrój.

Co z kofeiną zawartą w innych produktach?

Największe źródła kofeiny w diecie dzieci i młodzieży to:

• napoje gazowane typu cola,
• mrożona herbata,
• gotowe desery i słodycze z dodatkiem kakao.

Tutaj niespodzianka, bo przeciętna puszka coli zawiera około 35 mg kofeiny. W przypadku energetyków wartość ta jest jeszcze wyższa – potrafią zawierać od 80 do nawet 150 mg kofeiny na porcję.

To poziom, który może przekraczać bezpieczną dzienną dawkę nawet dla nastolatka ważącego około 50 kg.

Problem z tymi produktami polega nie tylko na kofeinie, ale także na dodatku cukru, sztucznych aromatów i innych substancji.

Niestety, związki te mogą negatywnie wpływać na masę ciała, układ pokarmowy, układ nerwowy, a nawet układ hormonalny. Niektóre napoje energetyczne zawierają też taurynę i guaranę – substancje o działaniu pobudzającym, które mogą wzmacniać efekt kofeiny.

W efekcie dziecko może mieć zaburzony rytm snu, wahania nastroju, trudności z koncentracją, a nawet dolegliwości żołądkowe.

W badaniach podkreśla się, że picie napojów gazowanych i energetyków wiąże się z większym ryzykiem nadwagi, próchnicy oraz zaburzeń zachowania.

Dlatego właśnie warto patrzeć szerzej – kawa to nie jedyny napój, który powinien budzić czujność.

Dla wielu dzieci znacznie większym zagrożeniem są właśnie kolorowe napoje ze sklepu czy automatu. A najlepszą alternatywą pozostaje woda lub domowa herbata owocowa.

Kawa w ciąży – jak wpływa na dziecko?

Czy przyszła mama może pozwolić sobie na filiżankę kawy?

To pytanie wiele kobiet zadaje sobie już na początku ciąży – i nic dziwnego. Kawa dla wielu jest codziennym rytuałem, a nie tylko źródłem kofeiny.

Dlatego, zamiast eliminować ją na wszelki wypadek, warto podejść do tematu świadomie. Już spieszę z wyjaśnieniami!

Badania sugerują, że umiarkowane spożycie kofeiny nie musi być szkodliwe dla dziecka.

W pracy naukowej polegającej na analizie danych uzyskanych z 10 tysięcy ciąż nie wykazano związku między piciem kawy a pogorszeniem rozwoju poznawczego dzieci [5].

Podobne wnioski płyną z raportów przeglądowych. Nie ma wystarczających dowodów, by jednoznacznie uznać umiarkowane spożycie kofeiny za coś niebezpiecznego [6].

Jednocześnie warto pamiętać, że kofeina przenika przez łożysko i może oddziaływać na rozwijający się organizm. Regularne przyjmowanie wysokich dawek – zwłaszcza powyżej 300 mg dziennie – może być powiązane z niską masą urodzeniową, wydłużeniem czasu trwania ciąży i większym ryzykiem poronień. Wciąż jednak potrzeba dalszych badań, aby potwierdzić te negatywne efekty [7].

Ale ostrożności nigdy za wiele!

Dlatego organizacje zdrowia publicznego – w tym WHO – rekomendują ograniczenie dziennego spożycia kofeiny przez kobiety w ciąży do 300 mg.

To mniej więcej tyle, ile znajduje się w:

• 2 filiżankach kawy przelewowej (po 200 ml),
• 4 małych espresso (po 50 ml),
• lub w 3–4 kubkach czarnej lub zielonej herbaty.

Pamiętaj, aby uwzględniać także inne źródła kofeiny: czekoladę, napoje gazowane i kakao. Dobrą praktyką jest rozłożenie kofeiny na kilka mniejszych porcji w ciągu dnia.

Warto też obserwować reakcję organizmu – zarówno swojego, jak i dziecka. Metabolizm kofeiny jest kwestią indywidualną – niektóre osoby są na nią bardziej wrażliwe, inne mniej. Dlatego warto obserwować, jak Twoje ciało odpowiada na konkretne ilości.

Jeśli po wypiciu kawy odczuwasz niepokój, masz trudności z zasypianiem albo zauważysz zwiększoną ruchliwość dziecka, rozważ ograniczenie spożycia lub zmianę rodzaju napoju (np. na kawę zbożową lub bezkofeinową).

Każda ciąża jest inna, a najważniejsze jest Twoje samopoczucie i bezpieczeństwo. 🤰

Alternatywy dla kawy, które możesz podawać dziecku

Zamiast zabraniać i tworzyć wokół tematu napięcie, lepiej zaproponować coś w zamian.

Oto kilka pomysłów na napoje, które mogą stać się „dziecięcą kawą”. 🍵

• Kawa zbożowa – nie zawiera kofeiny, ale może być źródłem związków przeciwutleniających. Świetnie smakuje z mlekiem i może być podawana już od 3. roku życia.
• Kakao na mleku – jest źródłem magnezu i oferuje ciekawy smak, ale uwaga na zawartość cukru i kofeiny – kakao również ją zawiera, choć w znacznie mniejszej ilości niż kawa.
• Ciepłe mleko z przyprawami – cynamon, wanilia lub szczypta kurkumy tworzą ciekawe połączenia smakowe, które możesz dodać do mleka i podać dziecku – bez dodatku stymulantów.
• Napary ziołowe – herbata z rumianku czy melisy może być dobrym wyborem, ale tu również warto zachować umiar i skonsultować się z pediatrą, zwłaszcza przy młodszych dzieciach.
• Kawa bezkofeinowa – jeśli starsze dziecko bardzo chce „pić to samo co dorośli”, może to być bezpieczna alternatywa. Smakuje podobnie, a nie zawiera pobudzającej kofeiny.

W przypadku starszych dzieci i nastolatków kluczowe jest nie tyle całkowite zakazywanie kawy, ile nauczenie rozsądnego podejścia.

Warto rozmawiać z dzieckiem o wpływie kofeiny, obserwować reakcje organizmu i pokazywać, jak wybierać odpowiedzialnie.

Zmień dietę dziecka z pomocą Respo!

W Respo często pracujemy z rodzinami, które chcą kształtować zdrowe nawyki bez presji i zakazów.

Jeśli Twoje dziecko interesuje się „dorosłymi” napojami, warto to wykorzystać jako pretekst do rozmowy o zdrowym stylu życia.

W ramach współpracy możesz wspólnie z dietetykiem dziecięcym wybrać przepisy (również na napoje), które będą smakowały całej rodzinie – bez zbędnych kalorii i ryzyka zdrowotnego.

W naszej bazie znajdziesz m.in.:

• zimową herbatę z konfiturą,
• smoothie kakaowo – śliwkowe,
• smoothie na mleku roślinnym z kakao i orzechami.

Wykorzystanie takich przepisów to prosty krok, który może zaprocentować większą otwartością dziecka na nowe smaki – i mniejszą pokusą sięgania po „zakazane” produkty.

Piśmiennictwo: