Trójglicerydy i ich normy. Jak je obniżyć? Poradnik

Kluczowe wnioski o trójglicerydach

• Norma trójglicerydów to < 150 mg/dl. Jest ona taka sama zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn.
• Problem podwyższonych trójglicerydów obejmuje nawet 20% Polaków.
• Sposoby na obniżenie trójglicerydów to m.in.: eliminacja alkoholu, ograniczenie sacharozy i fruktozy, a także aktywność fizyczna.

Co to są trójglicerydy?

Na początku warto sobie zadać podstawowe pytanie: co to są trójglicerydy?

Związki te, to forma, w jakiej magazynowany i transportowany jest obecny w ludzkim organizmie tłuszcz.

Trójglicerydy (inaczej: triglicerydy) znajdziesz więc nie tylko we krwi, ale także w tkance tłuszczowej czy wątrobie.

Co ciekawe trójglicerydy wcale nie pojawiają się w krążeniu, tylko i wyłącznie w wyniku zjedzenia czegoś tłustego – ludzka wątroba posiada bowiem zdolność przekształcania nadmiaru węglowodanów właśnie w trójglicerydy, które są następnie uwalniane i magazynowane w formie znienawidzonej przez większość z nas tkanki tłuszczowej, a także w samej wątrobie, co prowadzi do schorzenia znanego jako stłuszczenie wątroby [1].

I jeszcze jedno: trójglicerydy a cholesterol to dwa mocno powiązane zagadnienia – to właśnie trójglicerydy są jednym z podstawowych budulców cząsteczek takich jak LDL czy HDL (znanych potocznie jako „zły” i „dobry” cholesterol). 

Warto pamiętać, że podwyższone stężenie trójglicerydów we krwi może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych i często wymaga interwencji dietetycznej — zwłaszcza przy niewielkich odchyleniach od normy, gdy odpowiedni styl życia jest najskuteczniejszym sposobem radzenia sobie z problemem.

Właśnie dlatego, zaplanowanie diety w hipertrójglicerydemii warto powierzyć w ręce ekspertów.

Trójglicerydy a badania

Wiesz już, co to są triglicerydy, jak jednak wygląda nakierowane na trójglicerydy badanie?

Tego rodzaju test zwykle wykonuje się przy okazji innych, rutynowych badań krwi, takich jak morfologia, glukoza, cholesterol czy enzymy wątrobowe.

Warto jednak pamiętać, że trójglicerydy w surowicy zależą w dużym stopniu od tego, jak wyglądał Twój ostatni posiłek i jak dawno miał on miejsce.

Właśnie dlatego, wykrywające trójglicerydy badania należy wykonywać na czczo – czyli co najmniej po upływie 9 godzin od ostatniego posiłku.

W przypadku badania na trójglicerydy wyniki są zwykle dostępne tego samego dnia.

Norma trójglicerydów

Jak interpretować wyniki badania na trójglicerydy we krwi?

Według amerykańskich zaleceń ATP III (Adult Treatment Panel III) w przypadku lipidów znanych jako trójglicerydy norma wynosi < 150 mg/dl.

Triglicerydy w surowicy powyżej tej wartości uznawane są za zbyt wysokie — jednak według wspomnianego wyżej ATP III wyróżnianych jest kilka poziomów hipertrójglicerydemii:

• 150-199 mg/dl – granicznie wysokie stężenie,
• 200-499 mg/dl – wysokie stężenie,
• 500 mg/dl – bardzo wysokie stężenie [2,3].

Warto również pamiętać, że ustalona na triglicerydy norma jest taka sama dla kobiet i mężczyzn (inaczej wygląda sytuacja, chociażby w przypadku cholesterolu HDL).

Podane wyżej wartości to więc przyjęta na trójglicerydy norma u dorosłych ogółem – zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet.

W przypadku dzieci ustalone na trójglicerydy normy to:

• U dzieci poniżej 10. roku życia < 100 mg/dl
• U dzieci w wieku 10-19 lat < 130 mg/dl [4].

Wysokie trójglicerydy

Wbrew pozorom, podwyższone trójglicerydy wcale nie są rzadko spotykanym problemem – według wyników badania NATPOL 2011, dotyczy on ponad 20% Polaków!

Co ciekawe, średnie stężenie trójglicerydów wśród polskich mężczyzn w wieku 40-59 lat wynosi aż 154 mg/dl – czyli powyżej wartości prawidłowej [5].

Jak więc widzisz, wysokie trójglicerydy są dosyć powszechnym zjawiskiem – choć często nawet nie zdajemy sobie sprawy z problemu.

Warto pamiętać, że poza czynnikami związanymi ze stylem życia, podwyższone triglicerydy mogą być konsekwencją różnych schorzeń. 

Podwyższone trójglicerydy i ich przyczyny:

• rodzinna hipertriglicerydemia (triglicerydy za wysokie w związku z czynnikami genetycznymi),
• niedoczynność tarczycy,
• przewlekła choroba nerek,
• otyłość,
• alkoholizm,
• cukrzyca [2].

Co robić, gdy badania krwi wskazują, że Twoje trójglicerydy są za wysokie?

Jakie mogą być tego konsekwencje i czy wysokie trójglicerydy a samopoczucie to zagadnienie, na które warto zwracać uwagę?

Objawy podwyższonych trójglicerydów

„Objawy podwyższonych trójglicerydów” to jedno z najczęściej wyszukiwanych w internecie haseł dotyczących tych związków.

Niewielkie wahania poziomów trójglicerydów we krwi nie wywołują zwykle żadnych objawów – a poważne konsekwencje pojawiają się dopiero przy wartościach znacznie wykraczających poza przyjęte normy. O jakich konsekwencjach mowa?

Charakteryzujące bardzo wysokie trójglicerydy objawy to przede wszystkim schorzenie znane jako ostre zapalenie trzustki.

Na to niebezpieczne dla zdrowia i życia zaburzenie szczególnie narażone są osoby, u których obserwowane stężenia triglicerydów we krwi wynoszą > 1000 mg/dl – a więc prawie 700% normy.

Na czym polega ostre zapalenie trzustki?

Niestety jest to niezwykle nieprzyjemne i niebezpieczne schorzenie zwykle objawiające się:

• ostrym bólem zlokalizowanym w górnej części brzucha, zwykle po lewej stronie, często promieniującym do kręgosłupa,
• wymiotami,
• gorączką.

Ostre zapalenie trzustki może także prowadzić do znacznego obniżenia ciśnienia krwi, zaburzeń świadomości – a w przypadku ciężkiego przebiegu i braku leczenia – nawet śmierci [6].

Jak widzisz, podwyższone trójglicerydy mogą mieć bardzo poważne konsekwencje dla zdrowia – zwłaszcza jeśli nie podejmujesz żadnych działań w kierunku ich obniżenia i utrzymania na odpowiednim poziomie.

I choć trójglicerydy nieznacznie wykraczające poza normy nie dają żadnych objawów, nawet niewielkie przekroczenie wartości 150 mg/dl jest uznawane za symptom tzw. zespołu metabolicznego.

Co to takiego?

Zespół metaboliczny to grupa objawów, których współwystępowanie znacznie zwiększa ryzyko rozwoju chorób układu krążenia, a także cukrzycy typu 2.

Diagnoza zespołu metabolicznego jest stawiana przez lekarza na podstawie zestawienia 5 wartości – jeżeli co najmniej 3 z nich wykraczają poza normę, mamy do czynienia z zespołem metabolicznym.

Czy problem zespołu metabolicznego może dotyczyć także Ciebie? Tak – o ile występują u Ciebie co najmniej 3 z poniższych:

• stężenie trójglicerydów powyżej 150 mg/dl,
• stężenie cholesterolu HDL poniżej 40 mg/dl u mężczyzn lub poniżej 50 mg/dl u kobiet
• stężenie glukozy na czczo powyżej 100 mg/dl (albo sytuacja, w której przyjmujesz leki na obniżenie stężenia glukozy, tzw. leki hipoglikemizujące),
• ciśnienie tętnicze powyżej 130/85 (albo sytuacja, w której przyjmujesz leki na jego obniżenie),
• obwód talii powyżej 102 cm u mężczyzn lub powyżej 88 cm u kobiet [7].

Jak obniżyć trójglicerydy?

Wiesz już, że nadmiar trójglicerydów nie jest dobry dla zdrowia – a nieprawidłowy wynik badania krwi powinien być bodźcem do działania.

Jak w takim razie obniżyć trójglicerydy? Przy niewielkich odchyleniach od zalecanego poziomu trójglicerydów we krwi, największe znaczenie mają działania związane ze stylem życia i żywieniem.

Jak obniżyć trójglicerydy domowymi sposobami i co usuwa trójglicerydy? 

Według opartych na badaniach naukowych wytycznych [8-10], szczególnie skuteczne są następujące działania:

⏩ 1. Eliminacja alkoholu a trójglicerydy

Jest to interwencja szczególnie skuteczna u osób, które na co dzień nie stronią od alkoholu. W takich przypadkach abstynencja może pomóc w obniżeniu podwyższonego poziomu trójglicerydów nawet o 80%.

⏩ 2. Ograniczenie produktów bogatych w cukry proste a trójglicerydy

O jakie cukry chodzi? Głównie o sacharozę i fruktozę.

Sacharoza to nic innego jak zwykły cukier z cukierniczki, obecny w słodyczach, słodkich napojach, jogurtach smakowych i wielu innych przetworzonych produktach.

Największe ryzyko podwyższenia stężenia trójglicerydów wiąże się jednak nie z sacharozą, a fruktozą – czyli tzw. cukrem owocowym.

Czy to znaczy, że przy podwyższonych wartościach trójglicerydów musisz unikać owoców? Nie do końca.

Owszem, świeże owoce zawierają pewne ilości fruktozy, są one jednak również dobrym źródłem błonnika pokarmowego, witamin i przeciwutleniaczy – a wyniki badań wskazują nawet, że ich spożycie może zmniejszać ryzyko wystąpienia hipertrójglicerydemii [11]!

Zjedzenie do 300 g owoców w ciągu dnia nie powinno być więc problemem – wręcz przeciwnie. O co więc chodzi z ograniczeniem fruktozy?

Ważne jest tu przede wszystkim ograniczenie fruktozy dodanej – najczęściej w postaci tzw. syropu glukozowo-fruktozowego lub syropu kukurydzianego, który znaleźć możesz w słodzonych napojach, dżemach, jogurtach smakowych, galaretkach, czy ciastkach.

Dobrym pomysłem jest także eliminacja szczególnie bogatych we fruktozę owoców suszonych – takich jak rodzynki, daktyle, figi czy morele.    

⏩ 3. Redukcja masy ciała a trójglicerydy

Pozbycie się nadmiarowych kilogramów również jest tym, co obniża trójglicerydy – a na każdy zrzucony kilogram przypada obniżenie stężenia trójglicerydów we krwi o średnio 8 mg/dl.

Sprawdź nasz kalkulator kalorii, aby dowiedzieć się, ile kalorii oraz makroskładników spożywać w ciągu dnia, aby schudnąć.

⏩ 4. Aktywność fizyczna a trójglicerydy

Rodzajem aktywności o szczególnie pozytywnym wpływie na stężenie trójglicerydów są ćwiczenia aerobowe typu pływanie, bieganie, wspinaczka górska, trening cardio. Regularna aktywność fizyczna tego typu może pomóc w obniżeniu trójglicerydów o ok. 10-20%

⏩ 5. Kwasy tłuszczowe omega-3 a trójglicerydy

Pozytywne działanie mają zwłaszcza tzw. długołańcuchowe omega-3, pochodzące z tłustych ryb (głównie morskich) i owoców morza — to właśnie głównie ze względu kwasy omega-3 ryby w diecie są tak ważne.

Do najlepszych źródeł długołańcuchowych kwasów omega-3 zaliczamy:

• śledzie,
• makrelę,
• sardynki,
• łososia,
• anchois,
• pstrąga,
• okonia morskiego,
• tuńczyka,
• ostrygi,
• kraby,
• małże,
• kałamarnice [12].

Regularne wzbogacanie jadłospisu w tego rodzaju produkty może pomóc w obniżeniu stężenia trójglicerydów we krwi o 10-15%.

Leki na trójglicerydy

Poza działaniami związanymi ze stylem życia, dla redukcji poziomu trójglicerydów we krwi często konieczne są także specjalistyczne leki – zwłaszcza jeżeli stężenia trójglicerydów we krwi znacznie wykraczają poza normy.

Jakie leki na trójglicerydy są obecnie stosowane?

Do najpopularniejszych związków przydatnych przy obniżaniu stężenia trójglicerydów we krwi należą:

• fibraty – pochodne kwasu fibrynowego,
• kwas nikotynowy — związek, który w małych dawkach jest znany jako witamina PP,
• statyny – leki stosowane głównie w celu obniżenia „złego” cholesterolu LDL, mają również umiarkowany wpływ na obniżenie stężeń trójglicerydów we krwi [3,13].

Ostateczną decyzję o tym jaki skuteczny lek na trójglicerydy wybrać podejmuje lekarz – a na dobór leku wpływ ma, chociażby występowanie przeciwwskazań do stosowania, którejś z wymienionych substancji, a także poziom stężeń innych frakcji cholesterolu (np. LDL czy HDL).

Gdy stężenia innych frakcji cholesterolu są nieprawidłowe, warto również odpowiednio zmodyfikować sposób żywienia — a przydatna może być w tym celu tzw. dieta na cholesterol. 

Niskie trójglicerydy

Czy istnieje coś takiego jak nadmiernie obniżone trójglicerydy? A może wynik z adnotacją „triglicerydy niski poziom” jest powodem do radości?

Większość ekspertów przychyla się raczej do drugiego stwierdzenia – istnieją wręcz głosy mówiące, że co prawda stężenie trójglicerydów < 150 mg/dl jest stężeniem „normalnym”, ale dopiero stężenie < 90 mg/dl jest „optymalne” [14].

O ile więc niskie trójglicerydy same w sobie nie są niebezpieczne – a wręcz korzystne w kontekście obniżania ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, to charakteryzujące trójglicerydy niskie poziomy mogą być objawem innych schorzeń – np. związanych z włóknieniem płuc [15].

Podsumowanie

Pamiętaj, że skuteczne radzenie sobie z hipertrójglicerydemią to odpowiednio dobrana dieta i — gdy zachodzi taka potrzeba — redukcja nadmiernej masy ciała.

Dopasowanie zaleceń i jadłospisu do indywidualnych potrzeb wcale nie jest jednak łatwym zadaniem — nasi dietetycy są więc do Twojej dyspozycji. Warto skorzystać z ich pomocy zwłaszcza na początku drogi do poprawy wyników badań i lepszego zdrowia. 

Piśmiennictwo: