Czy otyłość to choroba?

Kluczowe wnioski

• Otyłość to choroba przewlekła. Dotyczy ona prawie co trzeciego Polaka, czyli około 27,5% dorosłych osób w naszym kraju.
• Do przyczyn otyłości zaliczamy nie tylko czynniki związane z nieprawidłową dietą i niskim poziomem aktywności fizycznej, ale też hormonalne i neurohormonalne, psychologiczne, genetyczne i związane z przyjmowanymi lekami.
• Leczenie otyłości wymaga kompleksowego podejścia i wsparcia specjalistów, w tym najlepiej lekarza obesitologa, dietetyka, trenera oraz psychologa lub psychodietetyka. Na wsparcie takiego interdyscyplinarnego zespołu mogą liczyć podopieczni Respo.

Czy otyłość jest chorobą?

Tak, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje otyłość jako złożoną chorobę przewlekłą prowadzącą do zwiększonego ryzyka wielu schorzeń, m.in. związanych z układem krążenia, układem ruchu czy układem rozrodczym.

Otyłość znajduje się w międzynarodowym systemie klasyfikacji chorób, tzw. ICD-11, który wyróżnia m.in. otyłość spowodowaną zaburzeniem równowagi między energią wydatkowaną i dostarczaną i otyłość spowodowaną przez leki.

Otyłość charakteryzuje się nadmiernym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej. Jest diagnozowana przy BMI >30 kg/m² [1].

👉 Sprawdź nasz kalkulator BMI, aby dowiedzieć się, czy Twoja masa ciała jest w normie.

Czym jest otyłość?

Otyłość jest jednym z największych problemów współczesnego świata i dobitnie pokazują to statystyki Światowej Organizacji Zdrowia.

Zgodnie z pochodzącymi z nich danymi, otyłość dotyczy prawie co trzeciego Polaka (według danych WHO na otyłość choruje obecnie ok. 27,5% dorosłych mieszkańców naszego kraju).

Problem dotyczy jednak nie tylko Polski, a wielu krajach dotyka jeszcze większego odsetka populacji.

Przykładowo [2]:

• na Węgrzech z otyłością zmaga się ok. 30% osób dorosłych,
• w USA otyłych jest 42% dorosłych,
• w Arabii Saudyjskiej aż 40,5% dorosłych ma BMI >30 kg/m²,
• w Wielkiej Brytanii problem ma podobną skalę jak w Polsce, a na otyłość cierpi około 27% dorosłej populacji.

Jak diagnozuje się otyłość?

Najpowszechniej stosowanym kryterium diagnostycznym jest tu wskaźnik masy ciała (Body Mass Index, BMI), który wyróżnia 3 stopnie otyłości:

• BMI w zakresie 30-34,9 – otyłość I stopnia,
• BMI w zakresie 35-39,9 – otyłość II stopnia,
• BMI ≥40 – otyłość III stopnia (otyłość olbrzymia).

Według danych Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości, chorobę tę można również zdiagnozować na podstawie zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie [3]:

• przy >25% tkanki tłuszczowej u mężczyzn,
• przy >30% tkanki tłuszczowej u kobiet.

Tak naprawdę otyłość nie jest bowiem związana z masą ciała jako taką.

W końcu osoby uprawiające sporty siłowe czy kobiety ciężarne mają zwykle BMI powyżej zakresu normalnego, co wcale nie oznacza, że występuje u nich otyłość.

Ma natomiast związek z nadmiarem tkanki tłuszczowej w organizmie. To ona powoduje bowiem powstawanie powikłań i wzrost ryzyka wielu innych chorób przewlekłych.

Czy każdy przypadek otyłości oznacza chorobę?

Czy otyłość to choroba? Z jednej strony, WHO nie pozostawia złudzeń, a otyłość ma swoje miejsce w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11.

W tym miejscu warto jednak wspomnieć o głośnym artykule opublikowanym w 2025 roku w renomowanym czasopiśmie naukowym The Lancet.

Według jego autorów nie każdy przypadek otyłości można określić jako chorobę, a otyłość powinna być raczej podzielona na 2 kategorie [4,5]:

• otyłość kliniczną – przewlekłą chorobę, w której nadmiar tkanki tłuszczowej przyczynia się do powikłań zdrowotnych,
• otyłość przedkliniczną – stan, który jako taki nie jest chorobą, bo mimo nadmiaru tkanki tłuszczowej nie występują powikłania ani ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu (ale należy podkreślić, że osoby z otyłością przedkliniczną mają większe ryzyko powikłań zdrowotnych w przyszłości).

Oczywiście na razie jest to jedynie propozycja środowiska naukowego, a nie przyjęty przez największe światowe organizacje konsensus. 

Jakie są przyczyny otyłości?

Otyłość jest najczęściej związana z czynnikami środowiskowymi, czyli innymi słowy: z nieprawidłową, zbyt wysokokaloryczną dietą i niską aktywnością fizyczną.

Taki stan wiąże się z nadmiarem kalorii spożywanych w stosunku do kalorii wydatkowanych i w konsekwencji: z akumulacją tkanki tłuszczowej. 

Trzeba jednak pamiętać, że etiologia otyłości jest często dużo bardziej skomplikowana, a do nadmiernej akumulacji tłuszczowej (a także do samej nadwyżki kalorycznej) mogą przyczyniać się czynniki [5,6]:

• środowiskowe (wspomniana już nieprawidłowa dieta czy niska aktywność fizyczna),
• hormonalne i neurohormonalne (np. niedoczynność tarczycy, zespół Cushinga, niedobór leptyny, oporność na leptynę),
• psychologiczne (np. depresja, jedzenie emocjonalne, uzależnienie od jedzenia),
• genetyczne (mutacje w genach odpowiadających m.in. za odczuwanie sytości),
• związane z przyjmowanymi lekami, m.in. niektórymi lekami psychotropowymi, beta-blokerami, kortykosteroidami, lekami przeciwpadaczkowymi.

Jakie są skutki otyłości?

Główne zagrożenie wiąże się tu ze zwiększonym ryzykiem powikłań zdrowotnych, które dotyczą większości tkanek i organów.

Do powikłań otyłości zaliczamy [5]:

• stan przedcukrzycowy i cukrzycę,
• zaburzenia lipidowe, w tym:
  • podwyższone stężenie triglicerydów,
  • obniżone stężenie „dobrego” cholesterolu HDL,
  • podwyższone stężenie tzw. małych, gęstych cząsteczek “złego” cholesterolu LDL, które mają szczególnie negatywny wpływ na układ krążenia;
• stłuszczeniową chorobę wątroby,
• powikłania ze strony układu sercowo-naczyniowego, w tym:
  • nadciśnienie tętnicze,
  • arytmię,
  • udar mózgu,
  • żylną chorobę zakrzepowo-zatorową,
  • przewlekłe zespoły wieńcowe,
  • niewydolność serca;
• powikłania ze strony układu oddechowego, w tym:
  • obturacyjny bezdech senny,
  • astmę oskrzelową;
• powikłania ze strony układu ruchu, w tym:
  • chorobę zwyrodnieniową stawów, zwłaszcza kolanowych i biodrowych,
  • chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa;
• powikłania ze strony nerek i układu moczowego, w tym:
  • przewlekłą chorobą nerek,
  • wysiłkowe nietrzymanie moczu;
• zaburzenia hormonalne,
• problemy z płodnością,
• powikłania ze strony układu pokarmowego, w tym:
  • kamicę pęcherzyka żółciowego;
• choroby nowotworowe, w tym:
  • nowotwór piersi po menopauzie,
  • nowotwór przełyku,
  • nowotwór jelita grubego,
  • nowotwór nerek,
  • nowotwór endometrium,
  • nowotwór trzustki;
• powikłania dermatologiczne, w tym:
  • rozstępy,
  • obrzęki limfatyczne,
  • stany zapalne w fałdach skórny,
  • zakażenia skórne,
  • hiperkeratozę (nadmierne rogowacenie naskórka).

Redukcja masy ciała a leczenie powikłań otyłości

Jak widzisz, problemy zdrowotne związane z otyłością są niezwykle liczne i dotyczą wielu tkanek i układów. Właśnie dlatego, tak ważne jest podjęcie leczenia otyłości jak najwcześniej, może to bowiem pomóc zapobiec jej nieodwracalnym powikłaniom. 

Jest jednak dobra wiadomość!

Redukcja masy ciała daje bowiem bardzo dobre efekty, również jeśli chodzi o leczeniu negatywnych skutków zdrowotnych otyłości.

Przykładowo [5]:

• redukcja masy ciała o ≥ 5–15% to obniżenie ciśnienia skurczowego i rozkurczowego, większa szansa na remisję cukrzycy typu 2, a także przywrócenie regularnego miesiączkowania i zmniejszenie nasilenia trądziku u kobiet z zespołem policystycznych jajników,
• redukcja masy ciała o ≥ 10% to mniejsze ryzyko cukrzycy typu 2, zmniejszenia nasilenia dolegliwości ze strony stawów, zmniejszenie nasilenia objawów refluksu, poprawa owulacji oraz zwiększenie szansy na ciążę u kobiet starających się o dziecko,
• redukcja masy ciała o ≥ 5–10% to zwiększenie stężenia testosteronu we krwi (u mężczyzn), a także zmniejszenie częstotliwości nietrzymania moczu.

Gdzie zgłosić się po pomoc?

Otyłość to złożona choroba przewlekła, która wymaga równie złożonego, kompleksowego podejścia do leczenia.

W jego skład wchodzą m.in.:

• odpowiednio zbilansowana, pełnowartościowa dieta z deficytem kalorycznym,
• zwiększona aktywność fizyczna,
• pomoc psychologiczna i/lub psychodietetyczna,
• w niektórych przypadkach: farmakoterapia, leczenie chirurgiczne.

Podejmując walkę z otyłością, warto więc skorzystać z pomocy specjalistów, w tym lekarza, dietetyka, trenera/fizjoterapeuty i psychologa lub psychodietetyka. 

Takie kompleksowe podejście do radzenia sobie z otyłością, obejmujące opiekę dietetyka oraz trenera-fizjoterapeuty, a także, w razie potrzeby, psychodietetyka oferuje Centrum Respo.

Piśmiennictwo: