Dieta na refluks. Co jeść przy refluksie?

Kluczowe wnioski

• Najgorsze objawy refluksu (najbardziej niebezpieczne) to m.in.: zwężenie przełyku, zaburzenia połykania, nadżerki oraz krwawienia. W takiej sytuacji trzeba bezwzględnie zgłosić się do lekarza.
• Dieta przy refluksie powinna obejmować przede wszystkim zdrowe nawyki, takie jak regularne jedzenie, unikanie bardzo gorących dań, jedzenie małych kawałków i dokładne żucie pokarmów. Warto też pamiętać, że objawy refluksu u różnych osób mogą nasilać różne pokarmy.

Co to jest refluks?

Czym dokładnie jest „refluks żołądka”, jaka jest jego przyczyna, a także jakie są możliwe najgorsze objawy refluksu.

Zacznijmy od pytania, co to jest refluks?

Refluks żołądkowo-przełykowy to przypadłość, w której dochodzi do zarzucania treści żołądkowej do przełyku z powodu niewydolności dolnego zwieracza przełyku.

Przełyk to długi przewód prowadzący z gardła do żołądka zakończony zwieraczem. Jeśli zwieracz nie domyka się, to nie spełnia swojej podstawowej funkcji, jaką jest blokowanie treści żołądkowej przed powrotem do przełyku [1-3].

Choroba refluksowa może dotyczyć także innych części przewodu pokarmowego, ale zawsze będzie oznaczać to samo: cofanie się treści pokarmowej.

Zasadniczo wyróżniamy:

• refluks gardłowo-krtaniowy (gdy treść pokarmowa cofa się aż do gardła, a czasem też jamy ustnej),
• refluks żołądkowo-przełykowy (gdy treść pokarmowa cofa się z żołądka do przełyku),
• refluks żółciowy/jelitowo-żołądkowy (gdy treść pokarmowa cofa się z jelita cienkiego do żołądka).

Warto jednak pamiętać, że w potocznym języku „refluks” oznacza zwykle najpopularniejszy refluks żołądkowo-przełykowy (GERD – gastroesophageal reflux disease).

Dlaczego cofanie się treści pokarmowej jest tak niepożądanym zjawiskiem?

Pamiętaj, że kolejne części przewodu pokarmowego nie bez powodu oddzielone są od siebie zwieraczami i różnią się one od siebie:

• funkcją,
• pH (np. żołądek to bardzo kwaśne pH, podczas gdy w dwunastnicy mamy pH lekko zasadowe),
• obecnością i rodzajem enzymów trawiennych.

Jak więc widzisz, cofanie się treści pokarmowej nie jest obojętne dla naszego organizmu i może prowadzić – między innymi – do silnego podrażnienia przez enzymy trawienne, które nie powinny się znaleźć w danej części przewodu pokarmowego.

Jakie są przyczyny refluksu?

Do przyczyn refluksu zaliczamy:

• zaburzenia opróżniania żołądka,
• zaburzenia funkcjonowania dolnego zwieracza przełyku,
• ciążę.

Do wystąpienia refluksu mogą się ponadto przyczyniać:

• cukrzyca,
• twardzina układowa,
• przepuklina rozworu przełykowego,
• niektóre leki – m.in. morfina, estrogeny, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, benzodiazepiny (leki stosowane w psychiatrii), beta-mimetyki (leki stosowane w leczeniu astmy) czy antagoniści wapnia (leki stosowane w kardiologii),
• nieprawidłowa dieta,
• palenie papierosów,
• stres,
• siedzący tryb życia,
• otyłość,
• intensywny wysiłek fizyczny [2,3].

Jakie są objawy refluksu?

Jakie są charakteryzujące refluks objawy?

W skrócie: bardzo różne. Od lekkich, powodujących dyskomfort i zgagę (te zapewne znasz z doświadczenia) po silne, uniemożliwiające normalne funkcjonowanie (występują dużo rzadziej, ale ignorowane są bardzo niebezpieczne).

Najczęstsze objawy refluksu to:

• zgaga – czyli pieczenie w okolicach przełyku i mostka (musisz pamiętać, że zgaga nie zawsze jest tym samym co atak refluksu, jednak zdecydowanie należy do objawów tej choroby),
• odbijanie,
• nudności lub wymioty/ulewania,
• kwaśny smak w ustach,
• trudności w połykaniu,
• ślinotok,
• chrypka i kaszel,
• ból w nadbrzuszu [2-4].

Jakie są najgorsze objawy refluksu?

Poza wymienionymi wyżej objawami znacznie pogarszającymi komfort życia, mamy też niewidoczne gołym okiem, bardziej niebezpieczne (potencjalnie najgorsze) objawy refluksu.

Mowa tu m.in. o zwężeniu przełyku, zaburzeniach połykania, nadżerkach, a nawet krwawieniu z przełyku.

Nie można też zapominać, że nieleczone, charakteryzujące refluks żołądka objawy mogą prowadzić do takich powikłań jak przełyk Barretta (czyli przemiana prawidłowych komórek wyściełających przełyk w nieprawidłowe komórki nabłonka walcowatego), a także rak gruczołowy przełyku [3].

Refluks krtaniowo-gardłowy to odmiana refluksu, w której treść żołądkowa cofa się aż do gardła i krtani.

Charakteryzujące go objawy to podrażnienie błony śluzowej, chrypka, ból ucha, duszności, a także niedrożność i wodniste wycieki z nosa.

Refluks krtaniowo-gardłowy może ponadto zwiększać ryzyko zapalenia ucha środkowego, gardła, a także zatok obocznych nosa [5].

Co nasila objawy refluksu?

Możesz sobie wyobrazić, że żołądek jest miękkim naczyniem, w którym znajduje się płyn i kawałki jedzenia. Jeśli jego górny otwór nie zamyka się do końca, treść jedzenia będzie się wylewać, zwłaszcza jeśli go odwrócisz, przepełnisz, przechylisz lub ściśniesz.

Zatem sytuacje, w których refluks może się nasilić, to m.in.:

• Pozycja leżąca – u niektórych osób refluks nasila się podczas snu przez to, że długo pozostają w pozycji leżącej. W takim wypadku warto spać w pozycji półsiedzącej, podkładając pod plecy i głowę kilka poduszek.
• Pochylanie się – odwracamy wtedy nasz przewód pokarmowy do góry nogami i treść żołądka może wylać się do przełyku. Może być to kłopotliwe np. dla osób ćwiczących jogę, w której niektóre pozycje są właśnie odwrócone.
• Podczas parcia – kiedy przemy, nasza przepona wędruje w dół, kładąc nacisk na leżące pod nią narządy, w tym także żołądek. Ściśnięcie żołądka może doprowadzić do wylania się treści do przełyku, nawet jeśli nie zjedliśmy wiele.
• Aktywność fizyczna – łączy w sobie opisane wyżej przyczyny, więc wszelkie ćwiczenia wykonywane w pozycji leżącej, wymagające intensywnego skakania, odwracania się do góry nogami, schylania czy praca na dużych ciężarach mogą wywołać objawy. Tutaj warto przede wszystkim dopasować aktywność fizyczną do siebie i swoich możliwości. Nie rezygnuj z aktywności w obawie przed refluksem! W dłuższej perspektywie aktywność może wręcz przyczynić się do zmniejszenia objawów.
• Duże objętościowo i tłuste posiłki – duża objętość posiłków zwiększa wrażliwość na wszystkie opisane wyżej sytuacje, a dodatkowo tłuste potrawy długo zalegają w żołądku, co dodatkowo zwiększa ryzyko cofania się treści pokarmowej. Dieta przy refluksie powinna być więc raczej niskotłuszczowa, dobrze jest również jeść mniej (ale częściej) [1].
• Otyłość – nadmiar tkanki tłuszczowej nasila nacisk na żołądek, co zwiększa zarówno ryzyko występowania samego refluksu, jak i pojedynczego epizodu bólowego. Jeśli więc jesteś w grupie osób zagrożonych refluksem (np. masz w rodzinie osoby chorujące na tę przypadłość), kontroluj masę ciała w ramach profilaktyki refluksu [3].
• Palenie tytoniu – zmniejsza ciśnienie dolnego zwieracza przełyku oraz upośledza perystaltykę przełyku. Dodatkowo w trakcie kaszlu, częstego u osób palących, występuje wzrost ciśnienia w jamie brzusznej i pojawia się nacisk na żołądek [6].

Jakie są sposoby na refluks?

Wiele osób może doświadczać objawów charakterystycznych dla refluksu nawet mimo braku występowania choroby refluksowej. To dlatego diagnostyka refluksu bywa trudna, a objawy są długo ignorowane, zanim zdecydujemy się na łagodzące refluks leczenie.

Sama diagnostyka refluksu polega na wykonaniu badania endoskopowego z równoczesnym pobraniem próbek do biopsji błony śluzowej przełyku.

Do innych metod diagnostycznych zaliczamy:

• RTG przełyku,
• pH-metrię przełyku (która pozwala na ocenę pH wewnątrz przełyku),
• manometrię przełyku (która służy do pomiaru ciśnienia w obrębie dolnego zwieracza przełyku) [3].

Leczenie refluksu opiera się na farmakoterapii, zmianie stylu życia, a w niektórych przypadkach dodatkowo na leczeniu operacyjnym.

Leki na refluks działają poprzez hamowanie wydzielania soku żołądkowego, a najpopularniejszą grupą tego rodzaju leków są obecnie tzw. inhibitory pompy protonowej (np. omeprazol, pantoprazol).

Inne tabletki na refluks to tzw. leki zobojętniające działające poprzez podwyższanie pH treści żołądkowej, co prowadzi do zmniejszenia nasilenia objawów.

Do innych leków stosowanych w chorobie refluksowej należą leki osłaniające błonę śluzową przełyku (np. kwas alginowy) oraz leki prokinetyczne regulujące perystaltykę przełyku i żołądka (np. metaklopramid) [3].

Jak wyleczyć refluks domowymi sposobami?

Do technik pomocnych przy leczeniu choroby refluksowej przełyku należą:

• zmiana diety,
• redukcja nadmiernej masy ciała,
• zwiększenie aktywności fizycznej,
• rzucenie palenia,
• spanie z delikatnie uniesioną głową i szyją (tzn. nie całkowicie „na płasko”) [2,3].

Refluks a dieta

Co jeść przy refluksie, a czego unikać?

Jeśli zmagasz się z tą dolegliwością, to pewnie często trafiasz na porady, co można, a czego nie można jeść i pić. Ale wiesz też, że to kwestia bardzo indywidualna.

Stworzono ogólne wytyczne, ale mają być one raczej wskazówką, które produkty sprawdzić w pierwszej kolejności. Nie oznacza to jednak, że każdy powinien wszystkie te produkty wykluczyć.

Pamiętaj, że dieta na refluks nie skazuje Cię na eliminację wszystkich produktów, które znajdziesz na liście. Jeśli nie nasilają u Ciebie objawów, spokojnie mogą znaleźć się w Twojej diecie. 

Niemniej zwróć uwagę na najczęściej pogarszające objawy refluksu produkty:

• kawa i mocna herbata (zazwyczaj lepiej tolerowana jest kawa z mlekiem) – rozluźniają dolny zwieracz przełyku poprzez obniżanie ciśnienia w jego obrębie, kofeina pobudza też wydzielanie soku żołądkowego,
• soki z owoców cytrusowych i pomidorów – mogą podrażniać błonę śluzową przełyku,
• czekolada, wyroby czekoladowe – rozluźniają dolny zwieracz przełyku poprzez obniżanie ciśnienia w jego obrębie, opóźniają opróżnianie żołądka,
• tłuszcze i tłuste potrawy (lepiej tolerowane są tłuszcze dodane na zimno niż do smażenia) – opóźniają opróżnianie żołądka,
• ostre i kwaśne przyprawy – podrażniają błonę śluzową przełyku,
• rośliny cebulowe (np. cebula, czosnek, por, szczypiorek) – wywołują tzw. spontaniczne, przejściowe relaksacje dolnego zwieracza przełyku,
• napoje gazowane (w tym także woda gazowana) – zwiększają objętość treści żołądkowej,
• alkohol – podrażnia błonę śluzową przełyku, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, rozluźnia dolny zwieracz przełyku,
• mocne wywary z kości i mięsa lub grzybów – pobudzają wydzielanie soku żołądkowego 
• mięta – rozluźnia dolny zwieracz przełyku poprzez obniżanie ciśnienia w jego obrębie,
• karczochy, szparagi – wywołują tzw. spontaniczne, przejściowe relaksacje dolnego zwieracza przełyku [1-3, 6-8].

Przy zaostrzeniu choroby refluksowej warto też ograniczyć produkty bogate w błonnik, czyli np. pieczywo pełnoziarniste, kasze gruboziarniste (gryczana, bulgur, pęczak), makaron pełnoziarnisty, surowe warzywa i owoce.

Te produkty są jednak ogólnie zdrowe i kiedy tylko zaostrzenie minie, warto stopniowo wprowadzać je z powrotem do diety.

Jakie owoce przy refluksie nie będą Ci szkodzić? Większość osób dobrze toleruje:

• banany,
• maliny,
• truskawki,
• arbuza,
• morele,
• brzoskwinie,
• jagody,
• winogrona,
• pieczone jabłka [2,3].

Co pić przy refluksie?

Szklanka mleka lub wody bogatej w wapń może zmniejszyć objawy refluksu, dlatego też warto łączyć mleko z kawą, herbatą czy owocami (np. w deserach na bazie jogurtu).

Poza tym najlepiej pić wodę średniozmineralizowaną.

Do innych, dozwolonych napojów należą także:

• wywary ziołowe (poza miętą),
• herbaty z dozwolonych owoców (np. herbata malinowa),
• kawa zbożowa,
• słaba kawa i herbata,
• rozcieńczone soki owocowe (poza sokami z cytrusów i pomidorów).

Ogólne zasady jedzenia przy refluksie

Przy chorobie refluksowej warto wprowadzić kilka zmian w stylu życia i higienie jedzenia. Są to małe modyfikacje, które mogą przynieść ogromne korzyści w dłuższej perspektywie:

1. Staraj się jeść posiłki regularnie. Ze względu na gorszą tolerancję większych objętości, warto zaplanować więcej mniejszych objętościowo posiłków (np. 4-6) w ciągu dnia.
2. Wybieraj wody średniozmineralizowane z wyższą zawartością wapnia. Jeśli wybierasz wodę wysokozmineralizowaną, przelej ją do otwartego dzbanka i poczekaj, aż gaz się ulotni.
3. Unikaj dań bardzo gorących, aby nie podrażniać przełyku. Upewnij się, że jedzenie lub picie ma odpowiednią temperaturę, zanim je spożyjesz.
4. Spożywaj małe kawałki jedzenia. Żucie wzmaga wydzielanie soków żołądkowych, które mają kwaśny odczyn, dlatego żucie gumy także nie jest wskazane (zwłaszcza żucie gumy miętowej).
5. Ostatni posiłek spożywaj na 3-4 godziny przed snem. Pozwoli to uniknąć objawów refluksu w nocy. 

Dieta przy refluksie – jadłospis od Respo

Refluks, dieta, smaczny jadłospis na co dzień... Okazuje się, że pojęcia te wcale się nie wykluczają. Tylko spójrz, jak smacznie mogą wyglądać dania w tej diecie!

Powyższe posiłki na dietę w refluksie są przykładowe. Korzystając z Respo masz pewność, że dania zostaną dopasowane do Twoich preferencji smakowych, a także czasu na przygotowywanie posiłków.

Smaczna dieta na refluks od Respo

Dieta przy refluksie może utrudniać codziene funkcjonowanie. Jeśli więc potrzebujesz wsparcia w przygotowaniu jadłospisu, skorzystaj z pomocy naszych dietetyków.

Pracujemy z osobami, które doświadczają różnego rodzaju problemów z funkcjonowaniem układu pokarmowego, w tym także refluksu. Dlatego możesz nam zaufać, bo zespół Respo to wykwalifikowani dietetycy kliniczni, a nasza specjalizacja to także dietoterapia.

Sprawdź ofertę i dowiedz się, jak możemy Ci pomóc!

Piśmiennictwo: